KSIĘGA EZECHIELA
Wstęp do Księgi Ezechiela.
Ez 1. Tytuł. Wizja rydwanu Bożego.
Ez 2. Widzenie księgi.
Ez 3. Prorok strażnikiem.. PRZED OBLĘŻENIEM JEROZOLIMY.. Ezechiel pozbawiony mowy.
Ez 4. Zapowiedź oblężenia Jerozolimy.
Ez 5.
Ez 6. Przeciw wzgórzom izraelskim.. Grzechy Izraela.
Ez 7. Bliski koniec. Grzechy Izraela.
Ez 8. Wizja grzechów Jerozolimy.
Ez 9. Ukaranie Jerozolimy i częściowe ocalenie.
Ez 10. Ponowny opis chwały Bożej. Chwała Pańska opuszcza świątynię.
Ez 11. Grzechy przywódców Jerozolimy. Nowe przymierze zapowiedziane wygnańcom.. Chwała Pańska opuszcza Jerozolimę.
Ez 12. Zagłada ludu i króla. Przysłowia ludowe.
Ez 13. Przeciw fałszywym prorokom.. Fałszywe prorokinie.
Ez 14. Przeciwko bałwochwalstwu. Odpowiedzialność osobista, nie zbiorowa.
Ez 15. Przypowieść o winorośli.
Ez 16. Symboliczna historia Izraela.
Ez 17. Alegoryczny orzeł.
Ez 18. Odpowiedzialność osobista, nie dziedziczna.
Ez 19. Żale nad władcami izraelskimi.
Ez 20. Historia niewierności Izraela.
Ez 21. Miecz Pański. Król babiloński na skrzyżowaniu dróg. Sąd nad Ammonitami.
Ez 22. Grzechy Jerozolimy.
Ez 23. Symboliczna historia Samarii i Jerozolimy.
Ez 24. Proroctwo o stolicy. Osobiste doświadczenia proroka.
Ez 25. MOWY PRZECIW NARODOM.. Przeciw Ammonitom.. Przeciw Moabitom.. Przeciw Edomowi. Przeciwko Filistynom..
Ez 26. Przeciwko Tyrowi.
Ez 27. Lament nad upadkiem Tyru.
Ez 28. Przeciw władzy Tyru. Upadek króla Tyru. Przeciwko Sydonowi. Izrael wybawiony od narodów pogańskich.
Ez 29. Przeciwko Egiptowi. Zapłata Nabuchodonozora.
Ez 30. Dzień Pański nad Egiptem..
Ez 31. Cedr.
Ez 32. Lament nad faraonem.. Zejście faraona do Szeolu.
Ez 33. PRZYWRÓCENIE KRÓLESTWA BOŻEGO.. Prorok stróżem Izraela. Nawrócenie i zatwardziałość. Zdobycie miasta. Zniszczenie kraju. Lud wobec Proroka.
Ez 34. Pasterze izraelscy.
Ez 35. Przeciwko górom Edomu.
Ez 36. Błogosławieństwo dla gór Izraela. Wielka zapowiedź oczyszczenia Izraela.
Ez 37. Ożywienie wysuszonych kości. Juda i Izrael utworzą jedno królestwo.
Ez 38. Przeciwko Gogowi, królowi Magog.
Ez 39. Zakończenie.
Ez 40. PIĘKNO I ŚWIETNOŚĆ NOWYCH CZASÓW... Przyszła świątynia. Mur zewnętrzny. Przedsionek wschodni. Dziedziniec zewnętrzny. Przedsionek północny. Przedsionek południowy. Dziedziniec wewnętrzny. Przedsionek południowy. Przedsionek wschodni. Przedsionek północny. Portyki i dziedziniec wewnętrzny. Część właściwej świątyni.
Ez 41. Cele boczne. Budowla zachodnia. Ozdoby wnętrza. Ołtarz z drewna. Drzwi.
Ez 42. Sale dodatkowe. Pomiary dziedzińca.
Ez 43. Powrót chwały Pańskiej. Ołtarz. Konsekracja ołtarza.
Ez 44. Użyteczność przedsionka wschodniego. Reguły przyjęcia do świątyni.
Ez 45. Podział kraju. Daniny na kult. Święto Paschy.
Ez 46. Szabat i nów księżyca. Przepisy dla władcy. Dalszy ciąg opisu świątyni.
Ez 47. Źródło świątyni. Granice kraju.
Ez 48. Podział kraju. Bramy Jerozolimy.
Wstęp do Księgi Ezechiela
Ezechiel (hebr. Jechezqel - "Bóg jest mocny" lub "Bóg czyni mocnym") należy do grupy proroków "większych". Pochodził on z rodu kapłańskiego i sam pełnił urząd kapłański (Ez 1,3). Świadczy o tym nie tylko tytuł księgi, ale przede wszystkim jej język i nastawienie kapłańskie. Należał z pewnością do znaczniejszych osobistości i poważnie zaangażował się w sprawy religijne i polityczne, skoro już w czasie deportacji w roku 597 został uprowadzony do Babilonii wraz z królem Jojakinem (Jechoniaszem), gdzie wspólnie z innymi wygnańcami zamieszkał w Tell-Abib nad kanałem Kebar (Ez 1,3; Ez 3,15). Tutaj to w piątym roku uprowadzenia króla Jojakina, tj. w r. 592, miał wielką wizję rydwanu Bożego z Chwałą Bożą i równocześnie został powołany na proroka (Ez 1,1-28; Ez 2,1-7). Symboliczne widzenie, w którym Bóg kazał mu połknąć zwój z wypisanymi na nim słowami: narzekania, wzdychania i biadania (Ez 2,8-3,3), miało dokładnie określić charakter jego proroctwa. I tak przez lat przeszło dwadzieścia, tj. do r. 570, kiedy to wypowiedział ostatnie słowo prorockie, pełnił swą misję wobec narodu na obczyźnie (Ez 29,17). Rok i rodzaj śmierci są nam nieznane.
Położenie uprowadzonych do niewoli było bardzo trudne. O ile pod względem materialnym życie stawało się z dnia na dzień znośniejsze, a nawet można było myśleć o dobrobycie i bogaceniu się, to nastrój duchowy wygnańców nie rokował pomyślnej przyszłości. Przede wszystkim nie zrozumiano głównych przyczyn upadku, mianowicie: odstępstwa od Boga i nieprzestrzegania Jego przykazań. W dodatku pod wpływem fałszywych proroków, którzy zasiewali w serca złudne nadzieje o rychłym końcu niewoli, nie myślano o pokucie i szczerym nawróceniu się do Boga. W takich warunkach Ezechiel miał przemawiać do własnego ludu.
Z jego księgi dowiadujemy się, że został on przeznaczony przez Boga na stróża nad pokoleniami izraelskimi (Ez 3,17; Ez 33,7), toteż czuł się odpowiedzialny za zbawienie każdego Izraelity (Ez 3,16-21; Ez 33,1-20). Starsi ludu przychodzili do niego, by w tym smutnym położeniu szukać u niego rady (Ez 8,1; Ez 14,1; Ez 20,1). Rozstrzygał ich sprawy, ale nie w duchu fałszywych proroków, zapowiadających pokój, podczas gdy pokoju nie było (Ez 13,10). Z podziwu godną szczerością i odwagą piętnował występki ludu, nawet te zakryte przed okiem ludzkim (Ez 8,12; Ez 9,9; Ez 11,15; Ez 12,22; itp.), w związku z czym spotykał się z niechęcią, a nawet prześladowaniami. Na tej podstawie można Ezechiela nazwać "duszpasterzem" wśród proroków.
Wbrew poglądom niektórych krytyków, że Ezechiel był chorobliwym fantastą, wizjonerem cierpiącym na urojenia, a nawet epileptykiem - sama treść dzieła i zgodność jego wypowiedzi z faktami historycznymi wskazują dobitnie, że posiadał on niezwykły zmysł rzeczywistości. Z pewnością proroctwo jego posługuje się wyjątkowym językiem, pełnym symbolicznych obrazów, o zbyt śmiałych hiperbolach jak dla dzisiejszego czytelnika. Ten dziwny styl proroka można wytłumaczyć niezwykle skomplikowaną sytuacją polityczną i odmiennym od naszego charakterem ludzi Wschodu, zwłaszcza starożytnych, wreszcie wyjątkową psychiką samego Proroka.
We wstępie (rozdz. 1-3 [->Ez 1,1]) przedstawiona jest wizja, w czasie której Prorok otrzymuje posłannictwo. W pierwszej części (rozdz. 4-24 [->Ez 4,1]) występują groźby pod adresem występnej Jerozolimy i ludu judzkiego, ale jeszcze z czasów przed oblężeniem Jerozolimy. W drugiej (rozdz. 25-32 [->Ez 25,1]) Prorok wypowiada swoje proroctwa o narodach pogańskich. W trzeciej wreszcie (rozdz. 33-48 [->Ez 33,1]) Prorok wygłasza obietnice Boga, dotyczące całego narodu już po upadku królestwa judzkiego, a mianowicie: zapowiada odbudowę królestwa izraelskiego (rozdz. 33-39 [->Ez 33,1]), opisuje wygląd nowej świątyni, w której będzie się sprawować nowy kult, oraz przedstawia nowy podział Palestyny pomiędzy poszczególne warstwy społeczne (rozdz. 40-48 [->Ez 40,1]).
Podział proroctwa Ezechiela jest wyjątkowo logiczny tak pod względem treści, jak i chronologii, czym różni się Ez od innych proroków, nawet od Izajasza i Jeremiasza. Jednakże, w przeciwieństwie do tamtych, mowy jego nie odznaczają się ani wdziękiem słowa, ani polotem. Jest w nich więcej pierwiastka intelektualnego niż uczucia, więcej argumentacji niż żaru. Jednak pod tą powłoką chłodu intelektualnego kryje się wielki duch, którym nieraz potrafi głośno wołać do duszy i targać sumieniem opornych.
Pisze on przeważnie prozą, ale nie brak u niego i utworów poetyckich bardzo wzruszających.
Ez nie jest monolitem, który w sposób nieskażony przetrwał do naszych czasów w takiej formie, w jakiej został napisany przez Proroka. Ezechiel wygłaszał swoje proroctwa na przestrzeni przeszło dwudziestu lat. Zapewne niektóre z nich spisywał na luźnych kartkach papirusowych, ale wiele z nich zostało jedynie powierzonych pamięci otoczenia. Prorok ukończył swoją działalność w r. 570. Jest rzeczą wątpliwą, by przed swoją śmiercią, która na pewno nastąpiła na wygnaniu, zebrał i uporządkował cały swój dorobek literacki. Z pewnością jednak niektóre fragmenty ułożył w pewną luźną całość. Spuścizną literacką Proroka zajęli się po jego śmierci przyjaciele i uczniowie. Jest bardzo wątpliwe, czy przed wyjściem z niewoli, które nastąpiło po r. 538, dzieło jego zostało już definitywnie ukończone. Trzeba raczej przypuścić, że nieznany redaktor znalazłszy się już na ziemi ojczystej, posiadając wszystkie zapiski Proroka i jego słuchaczy, zebrał cały ten materiał w jedną całość i ułożył księgę, którą słusznie przypisał prorokowi Ezechielowi. Mogło się to dzieło dokonać najwcześniej ok. r. 500. Z całą pewnością ów nieznany redaktor szanował spuściznę wielkiego Proroka, ale nie omieszkał przy tej sposobności dodać niektórych wstawek, jak to zresztą było w zwyczaju pisarstwa starożytnego Wschodu.
Księga została napisana w języku hebrajskim, tekst jej uległ jednak skażeniu w niejednym miejscu, tak że nieraz trudno go zrekonstruować i doprowadzić do pierwotnego stanu. Już LXX była bezradna wobec niejednej perykopy przy jej tłumaczeniu. Najnowsze przekłady stoją wobec tych samych trudności.
Teologiczne znaczenie EZ jest wyjątkowe. Podkreśla ona prawdę, że Bóg jest święty. Świętość Boga ma charakter w najwyższym stopniu dynamiczny. Ona pobudza Go do działania i z istoty swej domaga się pełnego uznania od wszystkich ludzi - zarówno od Izraelitów, jak i od pogan. Ludy pogańskie przez najazd na kraj Boga zbezcześciły Jego święte Imię, za co odpokutują, lud Boży wróci do swej ojczyzny (Ez 20,42). W dziedzinie etycznej Ezechiel rozwinął zasadę odpowiedzialności osobistej, nie wykluczając oczywiście również odpowiedzialności zbiorowej (Ez 14,12-20). Niemały wpływ wywarł Prorok na reorganizację kultu w świątyni, na ukształtowanie się nowego typu kapłana i na obowiązki wiernych wobec samej świątyni (Ez 40,48).
Mesjanizm nie został przez Ezechiela podkreślony tak mocno, jak np. przez Izajasza. Jego przepowiednie mesjańskie mieszają się z zapowiedziami o odnowie narodu po powrocie z niewoli. Z niewoli wyjdzie "Reszta", która stanie się zaczątkiem zbawienia. Mesjaszem Ezechiela jest przyszły Dawid, obleczony w szatę pasterską, który będzie paść owce w sprawiedliwości, miłości i w obfitości dóbr (Ez 36,26). Wszyscy wrogowie ludu izraelskiego zostaną zwyciężeni, a wśród nich największy - tajemniczy Gog (rozdz. 38 [->Ez 38,1]) - przez co proroctwo Ezechiela nabiera również cech apokaliptycznych. Pod tym względem stanowiło ono w NT bliskie źródło dla Wizjonera z Patmos, który czerpał z niego obficie swoje obrazy i symbole. Walka z tajemniczym Gogiem znajduje ostateczne zwycięskie rozwiązanie właśnie w Apokalipsie.
Ez 1
Tytuł
1 Działo się to roku trzydziestego, dnia piątego, czwartego miesiąca, gdy się znajdowałem wśród zesłańców nad rzeką Kebar. Otworzyły się niebiosa i doświadczyłem widzenia Bożego.
1,1. Rzeka Kebar. Kebar nie był naturalną rzeką, lecz kanałem odchodzącym od Eufratu na północ od Babilonu i skierowanym na południowy wschód. Miał 96 km długości i ponownie łączył się z Eufratem w pobliżu Erek. Sieć kanałów irygacyjnych i transportowych znana była pod nazwą „rzek Babilonu” (Ps 137,1). System ten służył poszerzeniu areału gruntów uprawnych południowej Mezopotamii, dostarczał też wodę do małych osad zbudowanych wzdłuż wodnych torów (zob. komentarz do Ez 3,15).
1,1. Wizje apokaliptyczne. Literatura apokaliptyczna wyróżnia się wizjami obfitującymi w obrazy związane z różnorodnymi atrybutami Boga-Stwórcy. Boski posłaniec zwykle interpretuje przesłanie przekazane prorokowi (zob. Ap 1,1-3). W literaturze akadyjskiej pojawiają się pierwowzory pewnych charakterystycznych rysów biblijnych utworów apokaliptycznych, podobieństwo nie jest jednak zbyt duże (najbliższe paralele omówiliśmy we wstawce poświęconej apokalipsom akadyjskim, umieszczonej obok komentarza do Dn U). Literaturę apokaliptyczną charakteryzuje bogaty symbolizm nawiązujący do motywów mitologicznych. W literaturze prorockiej symbole te rzadko są wyjaśniane. Często wizje nie ukazują w sposób symboliczny przyszłych wydarzeń, lecz dostarczają okazji do przekazania przesłania o Bożych zamiarach.
2 Piątego dnia miesiąca – rok to był piąty od uprowadzenia do niewoli króla Jojakina –
1,1-2. Chronologia. Piąty rok panowania Jojakina przypadał w 593 przed Chr. Był to koniec miesiąca lipca (czwartego miesiąca tego roku). W chronologii tej przyjmuje się, że Jojakin wstąpił na tron Judy podczas oblężenia Jerozolimy, które według kroniki babilońskiej rozpoczęło się w listopadzie/grudniu 598 przed Chr. Pojawiło się wiele spekulacji na temat znaczenia „trzydziestego roku”, ponieważ 593 przed Chr. nie jest trzydziestym rokiem żadnego ważnego okresu. Najczęściej sądzi się, że oznacza on zwyczajnie trzydziesty rok od daty urodzin Ezechiela, zatem kwalifikuje go do przemawiania w tych sprawach, bowiem osiągnął wiek wymagany do przyjęcia w szeregi kapłaństwa (Lb 4,30).
1,2. Wygnanie Jojakina. Wraz z większością członków królewskiego dworu i z wielu wpływowymi/zamożnymi członkami judejskiego społeczeństwa, Jojakin trafił do niewoli, gdy Jerozolima została zdobyta przez armię Nabuchodonozora w 597 przed Chr. (zob. 2 Krl 24,8-17). Babilońskie listy racji żywnościowych wspominają o ilości oliwy dostarczonej „królowi Judy” i innym ważnym jeńcom wojennym oraz ludziom służącym na królewskim dworze. W 561 przed Chr., za panowania następcy Nabuchodonozora, Amel-Marduka (biblijnego Ewil-Merodaka), Jojakin został uwolniony z więzienia (przypuszczalnie z aresztu domowego) i mógł się swobodnie poruszać po królewskim dworze (zob. 2 Krl 25,27-30). Król Judy zmarł na wygnaniu, co wyznaczyło kres monarchii judejskiej.
3 Pan skierował słowo do kapłana Ezechiela, syna Buziego, w ziemi Chaldejczyków nad rzeką Kebar; była tam nad nim ręka Pańska.
1,3 W w. 1-3 są zestawione — jak się zdaje — dwa różne wprowadzenia. Jedno, w w. 2-3a, bezosobowe, zapowiada całość Ez i datuje pierwszą wizję proroka na piąty rok wygnania Jojakina, a więc na r. 593-592. Drugie, w w. 1, było może związane z wizją rydwanu Jahwe, kiedy ta nie zajęła jeszcze swego aktualnego miejsca (por. Wstęp s. 1022). Wtedy jednak trudno wytłumaczyć datę (trzydziesty rok), chyba żeby się ją poprawiło na „trzynastego roku” (od wygnania Jojakina), a więc chodziłoby o lato 585 r.
— była tam nad nim ręka Pańska. Wyrażenie częste u Ezechiela na określenie ekstazy (por. 3,22; 8,1; 33,22; 37,1; 40,1).
— W przekładach starożytnych lekcja: „nade mną” zamiast „nad nim”, a więc należy połączyć 3b z w. 4.
1,3. Społeczność wygnańców. W 593 przed Chr. społeczność wygnańców, do której należał Ezechiel, była stosunkowo nieliczna - liczyła być może 10 000 osób. Jednak ze sporządzonej przez Nabuchodonozora listy deportowanych, wspomnianej w 2 Krl 24,14-16, wynika, że w jej skład wchodzili wojskowi, polityczni i religii przywódcy oraz rzemieślnicy, którzy mieli być zatrudnieni do prac przy licznych przedsięwzięciach budowlanych babilońskiego władcy. Wyszkolonych żołnierzy zmuszono przypuszczalnie do służby w armii babilońskiej. Dopiero po 587 przed Chr. duża część mieszkańców Judy przyłączyła się, oczywiście z musu, do rodaków już mieszkających w Mezopotamii. Polityka deportacji jeńców/zakładników oraz znacznej części mieszkańców zbuntowanych ludów była szeroko stosowana przez Asyryjczyków i Babilończyków. Zwyczaj babiloński, polegający na umieszczaniu wygnańców w oddzielnych wioskach, znajduje odzwierciedlenie w tekstach z Nippur. Chociaż zesłanie było dla mieszkańców Judy wydarzeniem traumatycznym, zachęcano ich, by przystosowali się do nowej sytuacji (zob. Jr 29,4-23). Dowody tekstowe pochodzące z okresu perskiego (teksty Muraszu - V w. przed Chr.) wskazują, że Judejczycy posłuchali tej rady, zaczęli zajmować się handlem, prowadzili gospodarstwa rolne i na wygnaniu zabiegali o zachowanie własnej tożsamości.
Wizja rydwanu Bożego Ez 10; Ap 4
4 Patrzyłem, a oto wiatr gwałtowny nadszedł od północy, wielki obłok i ogień płonący oraz blask dokoła niego, a z jego środka [promieniowało coś] jakby połysk stopu złota ze srebrem, ze środka ognia.
1,4-28 Ta wizja jest zapewne przeznaczona dla wygnańców. Niektóre jej szczegóły są niejasne, natomiast sens ogólny nie nastręcza wątpliwości: chodzi o duchową „ruchliwość” Jahwe, który nie jest przywiązany do świątyni w Jerozolimie, lecz może towarzyszyć swoim wiernym aż na wygnaniu.
1,4. Elementy teofanii. Teofania stanowi objawienie obecności Bożej dane człowiekowi (zob. klasyczny przykład teofanii udzielonej Mojżeszowi na górze Synaj w Wj 3). Bóg objawiał swoją obecność w sposób osobisty, chociaż nigdy nie został szczegółowo opisany, Jego pojawienie się budziło też zawsze wielki lęk (zob. Rdz 28,16-17; 32,24-30). Bojaźń tę rodzi moc uzewnętrzniona w postaci Bożej „chwały” (kabod) - boskiego atrybutu, który pojawia się również w epikach mezopotamskich (gdzie określany jest mianem melammu). Celem teofanii jest często powołanie człowieka na służbę bóstwa. W ten sposób Eliasz, chociaż służył już Jahwe jako prorok, został powołany do większych zadań podczas spotkania z Bogiem na górze Horeb (1 Krl 19). Początkiem służby każdego z proroków większych ze Starego Testamentu była teofania. Na przykład wizja Izajasza (Iz 6) ukazuje świątynię w Jerozolimie i nawiązuje do doświadczenia Mojżesza, zaś narracja o powołaniu Jeremiasza ma podteksty koronacyjne (Jr 1). W przypadku Ezechiela ukazanie się Boga opisane zostało jako przytłaczające i tajemnicze. W Boskim rydwanie, towarzyszących mu istotach i panowaniu nad wszystkimi siłami natury obecne są pośrednio symbole Bożej mocy. Oczywiście, prorok wybrany przez Boga musiał przyjąć wyznaczoną misję, chociaż zwykle starał się od niej jakoś wymówić.
5 Pośrodku było coś podobnego do czterech Istot żyjących. Oto ich wygląd: miały one postać człowieka. Ez 10,8-22; Wj 25,18+; Ap 4,6-8
1,5. Skrzydlate, wyprostowanie postacie jako strażnicy tronu. W sztuce Bliskiego Wschodu zachowało się wiele przykładów skrzydlatych istot z ludzkimi twarzami, szczególnie z pałaców asyryjskich oraz świątyń w Nimrud i Niniwie, gdzie najważniejsze z nich to istoty czworonożne. Są wśród nich masywne posągi istot stojących na straży, odkopane przez archeologów w pałacu asyryjskiego króla Sennacheryba w Nimrud. Jeden z posągów ma postać byka ze skrzydłami i ludzką głową, inny - ciało lwa i ludzkie oblicze. W pałacu Asurnasirpala w Kalhu posągi te umieszczono w strategicznych miejscach i u wejścia oraz w komnatach tronowych. Olbrzymie rozmiary figur (2,5 m wysokości) miały onieśmielać wszystkich wchodzących. Sztuka syrofenicka dostarcza przykładów posągów skrzydlatych sfinksów (istot o ciele lwa, orlich skrzydłach i ludzkiej głowie). Mniej jest wyobrażeń postaci wyprostowanych (dwunożnych). W świątyni Ninurty w Nimrud znajdowały się postacie ludzkie o czterech skrzydłach i głowie orła. W ikonografii perskich Achemenidów pojawiają się wyprostowane stworzenia o czterech skrzydłach, ludzkich głowach oraz nogach i racicach byka.
6 Każda z nich miała po cztery twarze i po cztery skrzydła. 7 Nogi ich były proste, stopy ich zaś były podobne do stóp cielca; lśniły jak brąz wygładzony. 8 Miały one pod skrzydłami ręce ludzkie po swych czterech bokach. Oblicza i skrzydła owych czterech istot – 9 skrzydła ich mianowicie przylegały wzajemnie do siebie – nie odwracały się, gdy one szły; każda szła prosto przed siebie. 10 Oblicza ich miały taki wygląd: każda z czterech istot miała z prawej strony oblicze człowieka i oblicze lwa, z lewej zaś strony każda z czterech miała oblicze cielca i oblicze orła,
1,10 Te dziwne zwierzęta przypominają asyryjskie karibu (których nazwa odpowiada cherubinom przy arce, por. Wj 25,18+), istoty z głową człowieka, tułowiem lwa, nogami byka i skrzydłami orła, których posągi strzegły pałaców Babilonu. Ci słudzy bogów pogańskich są tu zaprzęgnięci do rydwanu Boga Izraela: dobitny wyraz transcendencji Jahwe. „Cztery Zwierzęta” z Ap (4,7-8; itd.) przyjmują cechy czterech zwierząt Ezechiela. Tradycja chrześcijańska uczyniła z nich symbole czterech ewangelistów.
1,6-10. Istoty o czterech twarzach. Tego typu postacie o złożonej budowie nie mają bliskich odpowiedników w sztuce Bliskiego Wschodu. Chociaż głowa orła, byka i lwa często stanowi składową takich złożonych postaci (w istocie są to jedyne zwierzęta przedstawiane w sztuce mezopotamskiej), niewiele jest przykładów, by jeden posąg obdarzono kilkoma twarzami. W jednym przypadku na szczycie lwiej głowy umieszczona jest głowa ludzka. Jedynie odległy w czasie rzymski bóg Janus, o jednej twarzy spoglądającej do przodu, a drugiej do tyłu, stanowi pewną paralelę owych istot. Również rola tych stworzeń była wieloraka. Mogąc spoglądać jednocześnie we wszystkich czterech kierunkach, pełniły tę samą funkcję co koła rydwanu (w. 17), mogące podróżować w dowolnym z czterech kierunków. Wspomniane istoty i koła rydwanu symbolizują moc Bóstwa zdolnego być wszędzie obecn...
nbogdanus