Wiara u św. Pawła. Usprawiedliwieni przez wiarę.pdf

(214 KB) Pobierz
Wierzy
ć
…
}
WIERZY
Ć
…
Wykład 13
ks. Piotr Łabuda
W
IARA W NAUCE
A
POSTOŁA
P
AWŁA
Usprawiedliwieni przez wiarę
Dla Apostoła Pawła, ale i dla chrześcijan pierwszego wieku, jedną z fundamentalnych kwestii
była odpowiedź na pytanie obowiązywalności Prawa Starego Zakonu. Prawa rozumianego jako
wypełnianie nakazów i zakazów. Pytali o to jak rozumieć czy usprawiedliwienia dostępuje się
dzięki wierze czy też dzięki przestrzeganiu Prawa Starego przymierza.
W pierwszym wieku, gdy Dobra Nowina dotarła do
środowisk
pogańskich, pojawiła się nie-
zwykle trudna do rozstrzygnięcia kwestia: czy należy wymagać od kandydatów nie będących
Żydami,
aby najpierw uznali tradycję judaistyczną za swoją, poddając się obrzezaniu i praktykowaniu Prawa,
czy też nie jest to konieczne? Kwestie te wywołały spory i kontrowersje. Jedni bowiem uważali obrze-
zanie za warunek konieczny dla przyjęcia chrztu. Inni zaś pytali, czy konieczność obrzezania nie jest
zaprzeczeniem radykalnej nowości Ewangelii, a tym samym zakwestionowaniem ostateczności zba-
wienia wysłużonego przez Chrystusa?
Zasadniczo wyłoniły się trzy stanowiska w tej sprawie. Judaizantes (żydujący) utrzymywali,
że
obrzezanie (oraz oczywiście całe Prawo Starego Zakonu) jest niezbędne do zbawienia i obowiązuje
ono tak
Żydów,
jak i pogan (Dz 15,5). Umiarkowane stanowisko reprezentowali ci, którzy zalecali za-
chowanie szacunku dla Prawa Mojżeszowego, a obrzezanie uważali za rzecz naturalną dla ludzi po-
chodzących ze
środowiska żydowskiego.
Gotowi oni byli jednak zwolnić z takiego obowiązku pogan.
Takie stanowisko wydawał się zajmować Jakub, brat Pański (Dz 15; 21,21-26). Do trzeciej grupy
można zaliczyć Pawła i jego najbliższych współpracowników, dla których obrzezanie było sprawą
przeszłości, gdyż w Chrystusie „nie ma już
Żyda
ani poganina (…), wszyscy bowiem jesteście kimś
jednym w Chrystusie Jezusie” (Ga 3,28). Kwestia obowiązywalności wymagań Starego Przymierza
stała się poważnym problemem u początków misji Kościoła
1
.
Kwestia obowiązywalności starych zwyczajów i praw z całą ostrością pojawiła się we wspólno-
cie galackiej. Powstały około 52-53 roku List do Galatów jest odpowiedzią Pawła m.in. co do kwestii
obowiązywalności Starego Przymierza – jest równocześnie jasnym wykładem Apostoła czym dla
uczniów Chrystusa jest wiara
2
.
Zob. szerzej P. Łabuda,
Święty
Paweł. Trzynasty Apostoł,
Tarnów 2011, s. 83-86.
Zob. szerzej H. Langkammer,
Znaczenie Listu
Św.
Pawła do Galatów dawniej i dziś,
w:
Mów, panie, bo słucha sługa
Twój,
red. W. Chrostowski, Warszawa 1999, s. 124-132; P. Łabuda,
Listy Apostoła Pawła. Wprowadzenie i omówienie.
Część I,
Tarnów 2013, s. 103-164.
2
1
1
Wierzy
ć
…
}
Niepokoje które miały miejsce w pierwszej połowie I w. po Chr, łączyły się z przybywającymi
z Palestyny do Galacji misjonarzami, głosili konieczność przestrzegania Prawa. Nakładali oni na kan-
dydatów do chrztu obowiązek wcześniejszego obrzezania (Ga 2,3-4; 3,2; 4,21; 5,2-4; 6,12). Nie mogąc
samemu udać się do Galacji, Paweł pisze list w którym stwierdza: „O ludzkie to względy ubiegają się
ci wszyscy, którzy was zmuszają do obrzezania; chcą mianowicie uniknąć prześladowania z powodu
krzyża Chrystusowego. Bo ci zwolennicy obrzezania zgoła się nie troszczą o zachowanie Prawa,
a o wasze obrzezanie zabiegają tylko dlatego, by się móc pochwalić waszym ciałem” (Ga 6,12-13).
Czytając List do Galatów, czy też przekaz Dziejów Apostolskich można zobaczyć, iż kwestia
obowiązywalności – czy też wolności od Prawa Starego Przymierza niejednokrotnie prowadziła
do ostrych sporów. W pierwotnym Kościele mimo wszystko istniało chyba napięcie między prze-
konaniem, iż usprawiedliwienia dostępujemy przez wiarę i przekonaniem, iż usprawiedliwienie
dokonuje się dzięki przestrzeganiu Prawa Starego Przymierza.
Takie spory były częste. Jeden z nich, o którym wspomina List do Galatów (Ga 2,11-14). Wy-
darzenia do które wspomina Paweł miały miejsce już po soborze jerozolimskim, a zatem wydawać by
się mogło, iż sprawa obowiązywalności Prawa została już wyjaśniona
3
. Tak jednak nie było. Wspo-
mnienie sporu z Piotrem stało się dla Apostoła Narodów sposobnością, by ukazać wyższość wiary nad
uczynkami; by podkreślić wolność chrześcijan względem Prawa Starego Przymierza. Do Antiochii
bowiem przybył Piotr, który początkowo postępował zgodnie z tym, co zrozumiał w Jaffie i Cezarei
(Dz 10,1 – 11,18), zgodnie z tym co wyraził podczas tzw. Soboru Jerozolimskiego. W Antiochii Piotr
brał udział w posiłkach z ludźmi pochodzącymi z pogaństwa. Kiedy jednak przybyli z Jerozolimy ci,
których można określić mianem „stróżów starych zwyczajów”, Piotr lękając się ich, zaczął unikać
chrześcijan nawróconych z pogaństwa. Postawę, jaką zajął Piotr po nadejściu judaizantes z Jerozolimy,
Paweł uznał za niejednoznaczną i niebezpieczną.
Wydaje się, iż Piotr mógł nie być do końca przekonany, czy postępuje słusznie przekraczając
żydowskie
tradycje. Patrząc jednak na postawę Piotra wydaje się, iż nie była ona podyktowana lękiem
przed koniecznością stawienia czoła przybyszom i narażeniem się na jakieś zarzuty. Bardziej zasad-
nym wydaje się uznanie, iż Piotr chciał uniknąć niepotrzebnych sporów i zarzutów. Nie chciał być po-
wodem zgorszenia (por. 1 Kor 8,9; 10,23-24). Jednak taka jego postawa wpłynęła niekorzystnie
na judeochrześcijan antiocheńskich, a także i współpracowników Pawła, którzy darząc Piotra poważa-
niem, zaczęli naśladować jego nieszczery styl bycia. Paweł, widząc „jego nieszczere postępowanie”
(Ga 2,13) i chcąc szybko zapobiec złu, publicznie przeciwstawił się Piotrowi wykazując, iż takie po-
stępowanie jest niewłaściwe – jest nieszczere wobec prawdy Ewangelii.
Wydaje się jednak, iż Paweł pisząc o wydarzeniach w Antiochii, w rzeczywistości myślał o adre-
satach. Apostoł w rzeczywistości zwraca się do Galatów.
Konflikt w Antiochii Syryjskiej potwierdził słuszność drogi obranej przez Pawła. Wydarzenia
w Antiochii dobitnie pokazały prawdę, iż Bóg odpłaca człowiekowi za jego czyny (por. Ps 143,2;
Pwt 30,16; 1 Krl 8,32). Usprawiedliwienie według nauki Apostoła Pawła dokonuje się jedynie przez
wiarę w Jezusa Chrystusa, nie zaś na podstawie wypełniania przepisów nakazanych przez Prawo Sta-
rego Testamentu.
W przesłaniu do Galatów (Ga 2,15-21) Paweł wskazuje, iż
żaden
człowiek nie dozna usprawie-
dliwienia dzięki wypełnianiu uczynków nakazywanych przez Prawo. Jeśli zaś uczynki Prawa nie dają
Odnośnie relacji między wydarzeniami zapisanymi w Ga 2,1-10 oraz Dz 15,1-35 zob. szerzej W. Rakocy,
Paweł Apo-
stoł. Chronologia
życia
i pism,
Częstochowa 2003, s. 149nn.
3
2
Wierzy
ć
…
}
usprawiedliwienia, to wszyscy, którzy przyjęli Dobrą Nowinę, winni uznać, iż usprawiedliwienie po-
chodzi z wiary w Jezusa Chrystusa, a nie z uczynków. Ci którzy uwierzą w Chrystusa – dzięki wierze
zostaną usprawiedliwieni. Ci, którzy zostali zanurzeni w chrzest Chrystusa zostali również uwolnieni
z niewoli Prawa. Błędem byłby zatem powrót i trzymanie się przepisów Starego Prawa. Apostoł Paweł
z całą mocą podkreśla, iż nie należy wymagać zachowywania przez pogan starego Prawa, skoro sami
apostołowie i inni
Żydzi,
którzy przyjęli Ewangelię, uznali,
że
przejście ze stanu grzechu do sprawie-
dliwości nie jest wynikiem wysiłku człowieka, ale skutkiem wiary w Chrystusa (Ga 2,15-16a). Być
usprawiedliwionym przez wiarę oznacza, iż człowiek może osiągnąć sprawiedliwość – tzn. być uzna-
nym przez Boga za sprawiedliwego – niezależnie od Prawa (Rz 3,21). Wszyscy mogą osiągnąć spra-
wiedliwość:
Żydzi,
Grecy, kobiety, mężczyźni, niewolnicy i panowie. Kluczem jednak do osiągnięcia
usprawiedliwienia jest wiara w Jezusa Chrystusa (Ga 2,16).
Podobną myśl niesie Stary Testament. Psalm 143 poucza,
że
nikt na podstawie swoich uczyn-
ków nie może okazać się sprawiedliwy wobec Boga. Przypisanie mocy usprawiedliwiającej Prawu by-
łoby tożsame z uznaniem daremności
śmierci
Chrystusa i zniweczeniem Jego zbawczego dzieła. Prawo
bowiem, które ze swej natury jest przemijalne, kieruje ludzkość ku Chrystusowi (Ga 2,17-21). Praw-
dziwy zaś uczeń Chrystusa winien
żyć
dla Boga, nie dla Prawa. A zatem postępować tak, jak postępo-
wał Chrystus, który w nim
żyje.
W każdym bowiem z nas
żyje
Chrystus (Ga 2,20). A zatem każdy
z nas winien postępować w wierze i miłości. Paweł stwierdza, iż w Chrystusie Jezusie znaczenie ma
tylko wiara, która działa przez miłość (Ga 5,6). Przyznanie mocy usprawiedliwiającej Prawu byłoby
równoznaczne z uznaniem bezskuteczności
śmierci
Chrystusa i zniweczeniem Jego dzieła zbawienia.
Potwierdzeniem fundamentalnego znaczenia wiary w drodze do zbawienia, nie zaś Starego
Prawa – które kładło nacisk na dokonywane czyny są dla Pawła przykłady w samym Starym
Przymierzu.
Paweł z całą mocą podkreśla, iż usprawiedliwienie człowieka dokonuje się przez wiarę w Jezu-
sa Chrystusa nie zaś przez przestrzeganie Prawa (Ga 3,1-18). Dowodząc znaczenia wiary dla chrześci-
jan Paweł, w duchu metody rabinackiej, odwołuje się do Pisma, aby uprawomocnić swoją tezę. Pismo
bowiem dowodzi,
że
to wiara jest
źródłem
usprawiedliwienia. Rozdział trzeci Listu do Galatów zawie-
ra właśnie wykład doktrynalny, iż usprawiedliwienie dokonuję się przez wiarę, nie zaś przez wypeł-
nianie uczynków płynących z nakazów Prawa. Paweł przypomina adresatom postać Abrahama, który
na podstawie wiary otrzymał obietnicę od Boga (Ga 3,1-18), pisząc o Abrahamie Apostoł ukazuje zna-
czenie Prawa (Ga 3,19-25). Wskazuje, iż spod mocy Prawa uwalnia wiara i chrzest (Ga 3,26 – 4,7).
Stąd też praktyczne wnioski (Ga 4,8-20) oraz odwołanie się do postaci Hagar i Sary, które obrazują
przymierze z Bogiem (4,21-31)
4
.
Przywoływani przez Apostoła bohaterowie potwierdzają, iż
źródłem
usprawiedliwienia człowie-
ka jest wiara.
W duchu metody rabinackiej Paweł odwołuje się do Pisma, aby uprawomocnić swoją tezę. Kar-
ty bowiem Starego Przymierza dowodzą,
że
to wiara jest
źródłem
usprawiedliwienia. Tak było w
przypadku Abrahama. On bowiem właśnie dzięki wierze doznał usprawiedliwienia (por. Rz 4,1-25;
15,6). Tak też jest z duchowym potomstwem Abrahama, chrześcijanami. Apostoł podkreśla, iż dzięki
wierze każdy może uczestniczyć w błogosławieństwie udzielonym Abrahamowi. W wierze także może
stać się jego potomkiem. (Ga 3,6-9). Każdy kto uwierzy staje się synem Abrahama. „W taki sam spo-
Zob. P.R. Gryziec,
Z niewoli Prawa do wolności Dzieci Bożych. Dwa Przymierza według Ga 4,21 – 5,1,
Zeszyty Na-
ukowe Stowarzyszenia Biblistów Polskich, Warszawa 2005, s. 291-301.
4
3
Wierzy
ć
…
}
sób Abraham uwierzył Bogu i to mu poczytano za sprawiedliwość” (Ga 3,6). Paweł odnosząc się
do przykładu Abrahama wskazuje, iż jego wiara nie była jednorazowym aktem, ale obejmowała całe
jego
życie.
Owa stałość wiary Abrahama również winna być cechą uczniów Chrystusa.
Paweł wykazuje, iż samo Pismo wyraźnie dowodzi, iż usprawiedliwienie przez Prawo – przez
przestrzeganie przepisów starego Prawa, jest niemożliwe. Nie można liczyć na osiągnięcie
życia
Boże-
go na podstawie Prawa. Nikt bowiem nie jest zdolny spełnić jego wymagań (por. Rz 7,7-25). Tylko
Bóg jako jedyny Sędzia człowieka jest zdolny go usprawiedliwić (Ga 3,11). Stąd też koniecznym jest
kroczenie drogą wiary: „sprawiedliwy z wiary
żyć
będzie” (Ga 3,11; por. Ha 2,4). Tylko zatem droga
wiary prowadzi do
życia
i je umacnia.
Z przekleństwa Prawa wykupił człowieka Chrystus. Stało się to dzięki Jego
śmierci
krzyżowej,
która była wzięciem na siebie należnego ludziom przekleństwa (Ga 3,13). Zapłatą za wolność człowie-
ka była Jego ofiara z własnego
życia.
Stąd też w Chrystusie wypełniła się obietnica udzielona Abraha-
mowi przez Boga: obietnica błogosławieństwa dla wszystkich narodów (Ga 3,14). Zbawienie, czyli
udział w błogosławieństwie mają wszyscy ludzie – mają dzięki wyznawaniu wiary w Jezusa Chrystu-
sa. Darem Bożym jest Duch
Święty,
którego człowiek otrzymuje „przez wiarę” (Ga 3,14). Duch
Świę-
ty wspomaga człowieka w jego akcie wiary, jak również stanowi dar dla człowieka za jego wiarę.
Boże obietnice nie mogą być zmienione czy też unieważnione przez Prawo. Było bowiem one
wcześniej niż Prawo. A zatem zbawienie, które Bóg przyrzekł Abrahamowi można otrzymać jedynie
z łaski Bożej, przez wiarę, nie zaś próbując wypełniać uczynki Prawa. Bóg dając obietnicę „okazał
łaskę Abrahamowi” (Ga 3,18). Prawo jest późniejsze od obietnicy (Ga 3,18).
Jak zatem Paweł patrzy na kwestię Prawa? Jaką rolę według Apostoła Narodów pełni starote-
stamentalne Prawo?
Odpowiadając na znaczenie i funkcję Prawa Paweł stwierdza, iż ma ono jedynie przejściowy
charakter. Prawo zostało dane człowiekowi, by wskazywać drogę postępowania. Uświadamiało sła-
bość i konieczność przyjęcia zbawienia, które Bóg ofiarował za pośrednictwem Mesjasza (Ga 3,19-20;
Rz 4,15; 5,20). Bóg dał człowiekowi nakazy Prawa „ze względu na wykroczenia” (Ga 3,19). Prawo nie
daje
życia.
Sprawiedliwość i
życie
bowiem pochodzi od Chrystusa, który jest
źródłem życia.
Przyjście
Chrystusa było konieczne, ponieważ Prawo nie dawało
życia.
Zadaniem Prawa było doprowadzić Na-
ród Wybrany do Chrystusa. Prawo zatem było „wychowawcą, który miał prowadzić ku Chrystusowi,
abyśmy z wiary uzyskali usprawiedliwienie” (Ga 3,24).
W starożytności wychowawca najczęściej nie był nauczycielem ale często niewolnikiem, który
towarzyszył uczniowi w drodze do i ze szkoły. Miał go chronić i dbać o to, aby się dobrze zachowy-
wał. A zatem pojęcie wychowawcy kojarzyło się z surowością, karą i dyscypliną. Paweł odwołując się
do tych obrazów wskazuje, iż czas Prawa, które było wychowawcą, było czasem straży i zamknięcia
(Ga 3,23), czasem oddania pod władzę grzechu (Ga 3,22). Ten czas wraz z przyjściem Chrystusa defi-
nitywnie minął. Prawo obowiązywało aż do przyjścia Jezusa Chrystusa, kiedy objawiła się wiara
(Ga 3,23), kiedy wierzący mieli uzyskać usprawiedliwienie z wiary (Ga 3,24). Kiedy zaś nadeszła wia-
ra, wówczas Prawo straciło rację bytu: „już nie jesteśmy poddani wychowawcy” (Ga 3,25). „Kresem
Prawa jest Chrystus” (Rz 10,4).
Zadaniem zatem przepisów starego Prawa było przyprowadzić człowieka do tajemnicy Chrystu-
sa. Skończył się jednak czas obowiązywalności Prawa i zaczął się czas wiary.
4
Wierzy
ć
…
}
Dar wiary sprawia, iż stajemy się „synami Bożymi – w Chrystusie Jezusie” (Ga 3,26). Każdy
kto został „przyobleczony w Chrystusa” (Ga 3,27), stał się w Nim Synem Bożym. „Nie ma już
Żyda,
ani poganina, nie ma już niewolnika ani człowieka wolnego, nie ma już mężczyzny ani kobiety”
(Ga 3,28), gdyż wszyscy są jednym w Jezusie Chrystusie. Apostoł Narodów wydaje się nawiązywać
do wczesnochrześcijańskiej formuły chrzcielnej stwierdzając „wszyscy, którzy zostaliście ochrzczeni
w Chrystusie, przyoblekliście się w Chrystusa” (Ga 3,27). Jest to wyraźna aluzją do nowej rzeczywi-
stości tych, którzy przyjęli chrzest – nowe
życie
i postępują tak jak Chrystus. Paweł wskazuje, iż wszy-
scy – tak
Żydzi
jak i poganie – dzięki wierze złączyli się z Chrystusem. Sprawił to chrzest, który przy-
obleka człowieka w Chrystusa. Wydaje się, iż to odwołanie się do obleczenia jest nawiązaniem do ob-
rzędów chrzcielnych. Być może zwyczaj zdejmowania szat przed chrztem i nakładania ich po chrzcie
zasugerował Apostołowi użycie metafory ukazującej obleczenie nowo ochrzczonego jako zjednoczenie
z Chrystusem. Paweł nie wyjaśnia natury chrztu, a jedynie stwierdza, iż odbywa się on w Chrystusie
i sprawia jedność wszystkich.
Apostoł stwierdza, iż w przeszłości nikt nie miał dostępu do Chrystusa. Wszyscy byli w niewoli
„żywiołów tego
świata”
(Ga 4,1). Wraz jednak z nadejściem pełni czasów Bóg zesłał zrodzonego
z niewiasty, pod Prawem, swego Syna, który wykupił wszystkich, którzy mu podlegali, a także dał
Ducha Syna swego do ich serc i sprawił, iż wszyscy mogą obecnie wołać: „Abba, Ojcze!” (Ga 4,6).
A zatem celem uniżenia się Syna Bożego i przyjęcia ludzkiego sposobu bytowania ze wszystkimi tego
faktu konsekwencjami było uwolnienie ludzi spod panowania przepisów starego Prawa, było uwolnie-
nie ludzkości z mocy grzechu i obdarzenie wszystkich darem synostwa Bożego (Ga 4,5). Bóg natchnął
ich Duchem Bożym i uczynił dziedzicami przez swoją łaskę.
Paweł wyraźnie wskazuje, iż Synostwo Boże zyskuje się przez wiarę w Jezusa Chrystusa z łaski
Boga. Przyjście Jezusa Chrystusa, „gdy nadeszła pełnia czasu” (Ga 4,4) sprawiło, iż wierzący „mogli
otrzymać przybrane synostwo” (Ga 4,5). Chrześcijanin zatem nie jest już niewolnikiem, ale „synem
i dziedzicem z woli Bożej” (Ga 4,7).
Wyswobodzenie z niewoli grzechu prowadzi ludzi do wolności. Tą prawdziwą wolność daje
Ewangelia. Trzecia część Listu do Galatów jest zachętą do trwania w wolności i miłości.
Trzecia część Listu do Galatów, ukazuje Ewangelię Pawła, która jest Ewangelią wolności.
Stwierdzenie Pawła: „ku wolności wyswobodził nas Chrystus” (Ga 5,1) jest centralnym wyznaniem
Pawła. Dokonuje się to dzięki wierze w Jezusa Chrystusa. Ta wiara jest darem łaski Boga. Apostoł
stwierdza, iż chrześcijanie zostali uwolnieni z „jarzma niewoli” (Ga 5,1). Są wolnymi i do tej wolności
są wezwani. Tę wolność otrzymujemy przez krzyż Chrystusa. Stąd też wolność chrześcijan polega
na zjednoczeniu się z Chrystusem. Wolność jest darem, ale jest również jest zadaniem i celem. Stąd też
Apostoł nawołuje do trwania w niej, a nie do oddawania się przez obrzezanie w niewolę Prawa
(Ga 5,1-6). Paweł uczy, iż obrzezanie niczemu nie służy. Co więcej, zobowiązuje do przestrzegania
niezliczonych przepisów Prawa, właściwie niemożliwych do zachowania. Powrót do obrzezania byłby
poddaniem się Prawu, co oznaczałoby nie tylko popadnięcie w niewolę, ale i zerwanie więzów z Chry-
stusem (Ga 5,4), a zatem skazanie się na
śmierć.
Chrześcijanie zaś oczekują usprawiedliwienia „przez
wiarę” (Ga 5,5-6).
Życie
zaś chrześcijańskie winno kierować się jedynym prawem – prawem miłości
bliźniego (Ga 4,6). Wiara zatem winna wyrażać się w pełnionych uczynkach (por. Jk 2,14-17).
Apostoł wskazuje, iż dawne Prawo przeminęło, nastał zaś nowy czas – nowe Prawo, Prawo
Chrystusa które jest prawem miłości i wolności (Ga 5,13-15). Wolność jest połączona z miłości i przez
nią jest pogłębiana. Nowa tożsamość będących w Chrystusie, wymaga od nich poświadczenia czyna-
mi, iż są wolnymi dziećmi Boga. Apostoł jednak ostrzega także, by wolność ta nie przekształciła się
w samowolę i nie stała się sposobnością do hołdowaniu przewrotnym skłonnościom skażonej natury.
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin