Wróbel M.S., Znaczenie i obchody Święta Namiotów w starożytnym Izraelu.pdf

(160 KB) Pobierz
SCRIPTA BIBLICA ET ORIENTALIA
3 (2011)
MIROSŁAW S. WRÓBEL
ZNACZENIE I OBCHODY ŚWIĘTA NAMIOTÓW..
W STAROŻYTNYM IZRAELU
W starożytnym Izraelu znane były trzy najważniejsze święta o charakterze
rolniczym i pielgrzymkowym: Przaśników, Żniw i Zbiorów (Wj 23,14-17). Stoją
one u podstaw obchodzonych dzisiaj w judaizmie świąt: Paschy, Tygodni (Szawuot)
oraz Namiotów (Sukkot). Chrześcijanie celebrują Paschę jako wielkanocne misterium
uobecniające mękę, śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa oraz Pięćdziesiątnicę
(Szawuot) jako Zesłanie Ducha Świętego. Jednak święto Sukkot nie znalazło
żadnego chrześcijańskiego odpowiednika. Jedynym tekstem nowotestamentalnym,
w którym
explicite
jest wzmiankowane Święto Namiotów (gr.
+C-.0#-@9A)
1
, jest
Ewangelia św. Jana ( J 7,2). Jezus przybywa na nie do Jerozolimy w sposób ukryty,
w obawie przed Żydami ( J 7,10). Wówczas naucza On w świątyni ( J 7,14) i pro-
wadzi polemiczne dyskusje ze swoimi adwersarzami na temat swojej mesjańskiej
tożsamości i posłannictwa. Św. Jan przedstawia Jezusa jako Światłość i Źródło
prawdziwego życia posłanego do całej ludzkości przez miłującego Ojca. W ostatnim
dniu święta Jezus uroczyście wypowiada obietnicę na temat wody żywej: „Jeśli ktoś
jest spragniony, a wierzy we Mnie – niech przyjdzie do Mnie i pije! Jak rzekło
Pismo: Strumienie wody żywej popłyną z jego wnętrza” ( J 7,37-38). Ukazanie
1
W Starym Testamencie nazwa ta jest używana przez autorów LXX 9 razy na tłumaczenie
Święta Namiotów (hebr.:
tksh gh
;
hag ha-sukkot)
– Pwt 16,16; 31,10; Za 14,16.18.19; Ezd
5,50; 1 Mch 10,21; 2 Mch 1,9.18.
Ks. dr hab. Mirosław S. WRÓBEL, prof. KUL – Katedra Literatury Międzytestamentalnej
i Nauk Pomocniczych Biblistyki, Instytut Nauk Biblijnych Katolickiego Uniwersytetu
Lubelskiego Jana Pawła II; zainteresowania badawcze: literatura qumrańska, pisma ju-
daizmu rabinicznego, pisma Janowe; miwrobel@kul.pl.
100
MIROSŁAW S. WRÓBEL
Jezusa i Jego istotnego nauczania o sobie właśnie wtedy stanowi zaproszenie dla
czytelników Ewangelii do głębszego poznania znaczenia tego święta w historii
starożytnego Izraela
2
. W niniejszym artykule zostaną ukazane fazy rozwoju tego
święta, jego znaczenie i symbolika w różnych okresach historii Izraela oraz jego
Wirkungsgeschichte
w tradycji rabinackiej i chrześcijańskiej.
. FAZY ROZWOJU ŚWIĘTA NAMIOTÓW
W ŚWIETLE TRADYCJI BIBLIJNYCH
Genezy Święta Sukkot (zwanych również Świętem Namiotów, Szałasów
lub Kuczek) należy szukać w kananejskim kulcie dziękczynnym na zakończenie
żniw. Izraelici przejęli je, zachowując jego rolniczy charakter. W Biblii Hebraj-
skiej można znaleźć ślady wskazujące na powiązanie tego święta z wcześniejszym
kultem w Kanaanie. W Księdze Sędziów znajduje się wzmianka, że lud Izra-
ela odwrócił się od Pana, służąc bożkom kananejskim i obchodząc ich święta:
„Możni z Sychem, wyszedłszy na pole, zrywali winogrona i tłoczyli je, urządzając
zabawy. Weszli też do świątyni swoich bogów, gdzie jedli i pili oraz złorzeczyli
Abimelekowi” (Sdz 9,27). Pewne odniesienia do tego święta można znaleźć
w epizodzie uprowadzenia przez Beniaminitów córek Szilo (Sdz 21,19-21) oraz
w opisie dorocznego pielgrzymowania do sanktuarium w Szilo przez Elkanę
i Annę (1 Sm 1,9.12-15).
Najstarsze tradycje na temat Święta Namiotów w Izraelu zawarte są w tekstach
wzmiankujących pierwsze kalendarze świąteczne w Księdze Wyjścia (Wj 23,14-
2
Zagadnienia związane ze Świętem Namiotów w Starożytnym Izraelu podejmowali m.in.:
A. Alt, „Zelte und Hütten”,
Alttestamentliche Studien,
Bonn 1950, 16-25; H.J. Kraus,
Gottes-
dienst in Israel. Studien zur Geschichte des Laubhüttenfests,
München 1954; G.W. Macrae, „ e
Meaning and Evolution of the Feast of Tabernacles”,
CBQ
22 (1960), 251-276; D.J.A. Clines,
„ e Evidence for an Autumnal New Year in Preexilic Israel Reconsidered”,
JBL
93 (1974),
22-40; J.L. Rubenstein,
e History of Sukkot in the Second Temple and Rabbinic Period,
Atlanta
1995; R. Vicent,
La esta judía de las Cabañas (Sukkot),
Estella 1995; H. Ulfgard,
e Story
of Sukkot: e Setting, Shaping, and Sequel of the Biblical Feast of Tabernacles,
Tübingen 1998;
R. Martin-Achard, G. Bienaimé, „Sukkot”, w:
Supplément au Dictionnaire de la, Bible, t. XIII,
red. J. Briend, M. Quesnel, Paris 1999, 40-77; L. Devillers, „Histoire et théologie de la fête des
Tentes (Sukkot)”,
RT
100 (2000), 269-303; M. Patella, „Seer’s Corner: Celebrating Succoth”,
Bible Today
40 (2002), 302-307; L. Devillers,
La fête de l’envoyé,
Paris 2002; M. Daise, „ e
Days of Sukkot of the Month of Kislev”, w:
Enoch and Qumran Origins,
red. G. Boccaccini,
Grand Rapids 2005, 119-128; G. Del Olmo Lete, „Sukkot: de Ugarit al Talmud”,
Miscelánea de
Estudios
53 (2004), 249-269;
Nowy leksykon judaistyczny,
red. J.H. Schoeps, Warszawa 2007, 787.
ZNACZENIE I OBCHODY ŚWIĘTA NAMIOTÓW...
101
17; 34,18-23). Jest ono tam połączone z dwoma innymi świętami (Przaśników
i Tygodni) oraz nosi nazwę Święto Zbiorów (
@ysah gh
). Nazwa ta ściśle wiąże się
z rolniczym charakterem tego święta i nawiązuje do dziękczynienia Bogu za zbiory
winogron i plony z pól. W tekstach tych, choć nie ma ustalonej ścisłej daty tego
święta, to jednak podkreśla się fakt, że jego obchody przypadają na koniec roku.
Trzy uroczyste święta będziesz dla Mnie obchodził w każdym roku. Obchodząc
Święto Przaśników, będziesz jadł, jak ci to nakazałem, przez siedem dni chleb z nie-
kwaszonej mąki, w oznaczonym dniu miesiąca Abib, gdyż w tym miesiącu wyszedłeś
z Egiptu… I Święto Żniw pierwszych twoich zbiorów z tego, co posiałeś na roli,
oraz
Święto Zbiorów
(
@ysah gh
) na końcu roku, gdy zbierzesz z pola twój plon.
Trzy razy w roku zjawić się winien każdy twój mężczyzna przed Panem, Bogiem
swoim” (Wj 23,14-17).
Zachowaj Święto Przaśników; przez siedem dni będziesz jadł chleby przaśne, jak
to ci poleciłem… Będziesz obchodził Święto Tygodni, pierwocin, żniwa pszenicy
i
Święto Zbiorów
(
@ysah gh
) przy końcu roku. Trzy razy w roku ukażą się wszyscy
twoi mężczyźni przed obliczem Pana, Boga Izraela (Wj 34,18-23).
W późniejszej tradycji deuteronomicznej Święto Zbiorów zostaje nazwane
Świętem Namiotów (hebr.
tksh gh
;
hag hassukkot
– dosł.: „szałasów”) w nawią-
zaniu do budowy i zamieszkania podczas tego święta w namiotach utworzonych
z gałęzi. Nazwa ta zdaje się nawiązywać do starożytnej praktyki rolniczej budowania
namiotów w winnicach lub na polach w okresie zbioru plonów. W tym tekście
Sukkot jest określane jako „święto dla Pana”. W tradycji deuteronomistycznej
zostaje określony ściśle czas trwania tego święta (7 dni) i charakter jego obchodu
(powszechność, radość, dziękczynienie za plony i nawiedzenie sanktuarium):
Będziesz obchodził
Święto Namiotów
(
tksh gh
) przez siedem dni po zebraniu
plonów z twego klepiska i tłoczni. W to święto będziesz się radował ty, syn twój
i córka, sługa twój i niewolnica, a także lewita, obcy, sierota i wdowa, którzy żyją
w twoich murach. Przez siedem dni będziesz świętować ku czci Pana, Boga swego,
w miejscu, które sobie obierze Pan, za to, że ci błogosławi Pan, Bóg twój, we wszyst-
kich twoich zbiorach, w każdej pracy twych rąk, i abyś był pełen radości. Trzy razy
do roku ukaże się każdy mężczyzna przed Panem, Bogiem twoim, w miejscu, które
sobie obierze: na Święto Przaśników, na Święto Tygodni i na
Święto Namiotów
(
tksh gh
). Nie ukaże się przed obliczem Pana z próżnymi rękami (Pwt 16,13-16).
Najbardziej szczegółowe przepisy dotyczące Święta Namiotów podaje tradycja
kapłańska. Jest ono przez nią nazywane „świętem Pana”. Tradycja ta uściśla także
datę święta (piętnasty dzień siódmego miesiąca przez siedem dni plus ósmy dzień
uroczyście wieńczący święto), kładąc duży nacisk na radosne i uroczyste święto-
wanie oraz na powstrzymanie się pierwszego i ostatniego dnia od wszelkiej pracy.
Każdego dnia powinny być składane o ary, które zostają precyzyjnie określone
w Lb 29,12-38. Tradycja kapłańska ściśle wiąże zamieszkanie w namiotach podczas
102
MIROSŁAW S. WRÓBEL
tego święta z wędrówką Izraelitów przez pustynię ku Ziemi Obiecanej, kiedy to
naród wybrany po ocaleniu z niewoli egipskiej zamieszkiwał w namiotach. W ten
sposób pierwotny rytuał tego święta zostaje połączony z ważnym wydarzeniem
z historii ludu wybranego
3
.
Po czym Pan powiedział do Mojżesza: „Powiedz Izraelitom: Piętnastego dnia tego
siódmego miesiąca jest
Święto Namiotów
(
tksh gh
) przez siedem dni dla Pana.
Pierwszego dnia jest zwołanie święte: nie będziecie wykonywać żadnej pracy. Przez
siedem dni będziecie składać o ary spalane dla Pana. Ósmego dnia będzie dla was
zwołanie święte i złożycie o arę spalaną dla Pana. To jest uroczyste zgromadzenie.
Nie będziecie wykonywać w tym dniu żadnej pracy… Tak więc piętnastego dnia
siódmego miesiąca, kiedy zbierzecie plony ziemi, będziecie obchodzić
święto Pana
(
hwhy gh
) przez siedem dni. Pierwszego dnia jest uroczysty szabat. Ósmego dnia
także uroczysty szabat. Weźcie sobie pierwszego dnia owoce pięknych drzew, liście
palmowe, gałązki gęstych drzew i wierzb nadrzecznych. Będziecie się weselić przed
Panem, Bogiem waszym, przez siedem dni. Będziecie obchodzić to święto dla Pana
co roku przez siedem dni. To jest ustawa wieczysta dla waszych pokoleń. W siódmym
miesiącu będziecie je obchodzić. Przez siedem dni będziecie mieszkać w szałasach.
Wszyscy tubylcy Izraela będą mieszkali w szałasach, aby pokolenia wasze wiedziały,
że kazałem Izraelitom mieszkać w szałasach, kiedy wyprowadziłem ich z ziemi
egipskiej. Ja jestem Pan, Bóg wasz!” (Kpł 23,33-36.39-43)
Teksty Starego Testamentu łączą obchody tego święta ze Świątynią Jerozo-
limską. Poświęcenie świątyni wybudowanej przez Salomona ma miejsce podczas
Święta Namiotów (1 Krl 8,1-3.62-66). W Okresie Powygnaniowym obchody
Święta Namiotów zostają ukazane jako wypełnienie prawa i ugruntowanie toż-
samości nowej wspólnoty jednoczącej się wokół Tory i odbudowanej Świątyni
Jerozolimskiej
4
.
A Jozue, syn Josadaka, i bracia jego kapłani oraz Zorobabel, syn Szealtiela, i bracia jego
przystąpili do zbudowania ołtarza Boga izraelskiego, aby na nim złożyć całopalenia,
jak przepisano w Prawie Mojżesza, męża Bożego. I na dawnym fundamencie wznieśli
ołtarz, podczas gdy niebezpieczeństwo groziło im ze strony narodów pogranicznych,
i złożyli na nim całopalenia dla Pana, całopalenia poranne i wieczorne. Potem ob-
chodzili
Święto Namiotów
(
tksh gh
) według przepisu i złożyli o ary codzienne
w liczbie wyznaczonej, zgodnie z wymaganą należnością codzienną (Ezd 3,2-4).
Następnego dnia naczelnicy rodów całego ludu, kapłani i lewici zebrali się u pisarza
Ezdrasza, aby zgłębić słowa Prawa. I w Prawie, które Pan nadał przez Mojżesza,
znaleźli przepis, by Izraelici podczas święta w siódmym miesiącu mieszkali w sza-
łasach. Gdy to usłyszeli, ogłosili we wszystkich miastach swoich i w Jerozolimie:
„Idźcie w góry i przynieście gałęzie oliwne, gałęzie sosnowe, gałęzie mirtowe, gałęzie
Zob. G. MacRae, „ e Meaning and Evolution of the Feast of Tabernacles”,
CBQ
22 (1960),
256-258.
H. Cazelles, „La Fete des Tentes en Israel”,
Bible et vie chrietienne
65 (1965), 40-42; J.L.
Rubenstein,
e History of Sukkot in the Second Temple and Rabbinic Period,
Atlanta 1995,
48-50.
3
4
ZNACZENIE I OBCHODY ŚWIĘTA NAMIOTÓW...
103
palmowe i gałęzie innych drzew liściastych, aby zgodnie z przepisem uczynić szała-
sy”. I wyszedł lud, przynieśli to i uczynili sobie szałasy: niejeden na dachu swoim,
inni na podwórzach swoich, także i na dziedzińcach domu Bożego, na placu Bramy
Wodnej i na placu Bramy Efraimskiej. Tak więc cała społeczność, to jest ci, którzy
wrócili z niewoli, uczyniła szałasy, i oni mieszkali w szałasach – choć nie uczynili
tak Izraelici od dni Jozuego, syna Nuna, aż do owego dnia; i panowała bardzo wiel-
ka radość. I czytano z księgi Prawa Bożego dzień w dzień, od dnia pierwszego aż
do dnia ostatniego. Przez siedem dni obchodzono święto, a dnia ósmego zgodnie
z przepisem odbyło się zgromadzenie uroczyste (Ne 8,13-18).
W wizjach prorockich Święto Namiotów przybiera znaczenie mesjańskie.
Widoczne jest to w eschatologicznej wizji Zachariasza, który zapowiada piel-
grzymowanie wszystkich narodów do Świątyni Jerozolimskiej na końcu czasów,
aby obchodzić Święto Namiotów. W wizji tej mocno podkreślana jest symbolika
światła i wody. W tych czasach – jak pisze prorok – będzie wieczny dzień (bez
nocy), a „z Jerozolimy wypłyną strumienie wód, połowa z nich popłynie do morza
wschodniego, a połowa do morza zachodniego” (Za 14,8). Prorok podkreśla, że
narody, które nie przybędą na święto, poniosą karę suszy i spadną na nie inne
nieszczęścia.
Wszyscy ci, którzy ocaleją spośród wszystkich ludów, biorących udział w wyprawie
na Jerozolimę, rokrocznie pielgrzymować będą, by oddać pokłon Królowi – Panu
Zastępów – i obchodzić
Święto Namiotów
(
tksh gh
). A te z ludów ziemi, które
nie pospieszą do Jerozolimy oddać pokłon Królowi – Panu Zastępów – będą po-
zbawione deszczu. A jeśli lud Egiptu tam się nie wybierze i tam się nie pokaże,
spadną na niego nieszczęścia, jakimi Pan doświadczy narody, które nie przyjdą na
obchód
Święta Namiotów
(
tksh gh
). Taka więc kara spotka Egipt i wszystkie
narody, które nie pójdą na obchód
Święta Namiotów
(
tksh gh
) (Za 14,16-19).
. ŚWIĘTO NAMIOTÓW W TRADYCJACH POZABIBLIJNYCH
Świadectwa pozabiblijne wskazują, że Żydzi Okresu Hellenistycznego
i Rzymskiego powszechnie przestrzegali Święta Namiotów
5
. Plutarch opisuje je
jako największe i najbardziej uroczyste święto żydowskie. Wiąże z nim budowę
szałasów oraz procesję w kierunku świątyni. Odnajduje on pewne podobieństwa
obrzędów tego święta z kultem Dionizosa
6
. Józef Flawiusz w
Starożytnościach
żydowskich
pisze o Święcie Namiotów jako święcie narodowym i rozpowszech-
5
6
Plutarch, Józef Flawiusz, Filon z Aleksandrii,
Księga Jubileuszów,
pisma z Qumran.
Plutarch,
Quaestiones convivales
IV 6,2.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin