Zdzisław Dębicki, PODSTAWY KULTURY NARODOWEJ
WSPÓŁZAWODNICTWO I WSPÓŁDZIAŁANIE
W życiu społecznym działają równolegle dwa zasadnicze prawa — prawo współza wod nic twa i prawo współdziałania.
Wszyscy współzawodniczymy z sobą w pracy o lepsze jej wyniki i to właśnie jest źródłem współdziałania.
Gdyby współzawodnictwa pomiędzy nami nie było, gdybyśmy poprzestali na tym, co posia damy, a nie pragnęli nowych zdobyczy, ani w dziedzinie ducha, ani w dziedzinie materii, ogarnęło by nas rozleniwienie i apatia.
Świat przestałby iść naprzód, zabrakłoby mu bowiem ostrogi w postaci tej emulacji pomię dzy ludźmi, która stanowi o postępie.
Bez współzawodnictwa nie ma przeto postępu. I tak samo niema go bez współdziałania, które wytwarza siłę zbiorową, potęgującą pracę.
Im społeczeństwo stoi wyże pod względem swojej organizacji wewnętrznej, tym większa istnieje w nim równowaga pomiędzy współzawodnictwem a współdziałaniem. Wówczas rozwija się ono normalnie i szybko pomnaża swoje zdobycze na wszystkich polach, kierowane szlachetną ambicją przewyższenia innych swoim dorobkiem.
Na tym tle powstało także wytężone współzawodnictwo pomiędzy narodami, którego świad kami jesteśmy dzisiaj.
Jeżeli przyjrzymy się bacznie stosunkom współczesnym na całej kuli ziemskiej, to spostrze żemy, że wszędzie odbywa się nieustanna walka. Nie omija ona żadnej dziedziny życia narodo wego, jak i życia międzynarodowego. W rolnictwie, w przemyśle, w handlu, w nauce, literaturze, sztu ce ścierają się z sobą indywidualne siły społeczeństw i narodów.
Odbywa się to codziennie przy każdym warsztacie pracy i stanowi nieodłączną tej pracy atmosferę. Współzawodniczą z sobą idee i teorie, dusze i mózgi ludzkie, mięśnie i nerwy, nawet maszyny.
Tak wygląda życie.
Anglik, Francuz, Amerykanin, Niemiec, gdyby obudził się pewnego dnia bez tej podniety, jaką mu daje świadomość współzawodnictwa, z którym spotyka się na każdym kroku, zarówno w za kresie swoich spraw osobistych, jak i w zakresie interesów swojego społeczeństwa, narodu i pań stwa, uczułby się zaniepokojonym.
Zabrakło by mu tej codziennej dawki zbawczego narkotyku, który napręża jego wolę i po bu dza jego energię do działania.
Jednocześnie zabrakło by mu motywu do solidaryzowania się w swoim wysiłku z wysiłkiem innych, do szukania oparcia o siłę zbiorową tam, gdzie jego własna siła nie wystarcza.
W tym położeniu poniekąd my jesteśmy.
Brakiem naszego życia indywidualnego i zbiorowego jest małe poczucie niebezpieczeństwa, płynącego z współzawodnictwa, zwłaszcza na arenie międzynarodowej, a co za tym idzie również małe poczucie potrzeby solidarnej akcji.
Tymczasem położenie nasze geograficzne i polityczne wymaga od nas ogromnego i nieu sta jącego ani na chwilę naprężenia energii w kierunku zachowania samodzielności naszego życia.
Cywilizacyjnie i kulturalnie wyżej stojący od nas Zachód jest współzawodnikiem do zwal czenia trudnym. Wytrzymać jednak to współzawodnictwo, a przede wszystkim oprzeć się decydują cej przewadze nad nami najbliższych sąsiadów, Niemców, będziemy mogli, jeżeli rozwiniemy w sobie dostatecznie ambicje i wolę tego współzawodnictwa.
Jako naród z natury lekkomyślny, grzeszymy często niedocenianiem sił naszych przeciw ni ków. Z drugiej jednak strony, nierównie częściej grzeszymy tych sił przecenianiem. Właściwy nam kult cudzoziemszczyzny sprawił, że łatwo dajemy się wprowadzić w błąd, że przejmujemy się zbyt gorąco uznaniem dla cudzej wartości, a zamykamy oczy na wartość własną. W wielu dziedzinach prowadzi to do rezygnacji, do opuszczenia rąk.
Triumfy materialnej kultury niemieckiej, ład i porządek, panujący w życiu niemieckim, ko losalny rozwój przemysłu i handlu, wreszcie potęga militarna Niemiec były dla wielu Polaków grzechotnikiem, który ich zamagnetyzował.
Zdawało się też niejednemu, że zależność nasza gospodarcza, a z czasem i polityczna od tego państwa jest nieunikniona.
Nawet w najwytrwalej bronionych szańcach rozlegał się już tu i ówdzie głos rozpaczy: „giniemy!” A jednak nie zginęliśmy. Polska zmartwychwstała i stała się żywym organizmem państwowym. Organizm ten musi dzisiaj myśleć o swoim samozachowaniu.
Niebezpieczeństwo współzawodnictwa niemieckiego na razie osłabło, ale nie przestało ist nieć. Regeneracja gospodarcza Niemiec postępuje szybciej, niż regeneracja nasza. Siły narodu nie mieckiego nie są bynajmniej przez wojnę wyczerpane, odnawiają się i rosną z dnia na dzień. Młode pokolenie dorasta szybko i wchodzi w gotową organizację i tresurę pracy. Ekspansja Niemiec ku Wschodowi jest dla nich kwestią życia, a my stanowimy jedyną barierę, która krępuje swobodę ich w kierunku bezpośredniego podania ręki Rosji bolszewickiej.
Wniosek stąd łatwy. Czeka nas wytężona walka z Niemcami. Nie orężna, nie krwawa, bo do tej nie dopuści układ stosunków międzynarodowych, ale walka na wartość pracy, na zdolności twór cze i wytwórcze.
Musimy współzawodniczyć i będziemy współzawodniczyli z Niemcami na wielu polach.
Konieczność tego współzawodnictwa widzieć powinien każdy Polak, i każdy powinien rozwijać w sobie ambicję indywidualną i narodową, że do podjęcia tego współzawodnictwa dorósł, że nie jest gorszy od Niemca, że potrafi nie tylko dotrzymać mu poła, ale przewyższyć go polotem i śmiałością inicjatywy pod niejednym względem.
Są ludzie, którzy się tego współzawodnictwa obawiają dla Polski. Nie wierzą oni w siły własne, ani w siły narodu.
Człowiek jednak głębokiej wiary w naród, Polak, wychowany na ideałach Mickiewicza, który pragnął swój naród „podnieść, uszczęśliwić” i cały świat nim „zadziwić” powinien zapowiedź tej walki nieuniknionej przyjąć radośnie, w tej walce bowiem wykształcą się siły polskie i wyrobią zdolności polskie.
Ta walka, podjęta na wielorakich polach, zmusi nas także do większego, niż dzisiaj współ działania z sobą. Będziemy musieli łączyć się i skupiać. Będziemy musieli w życiu gospodarczym stanąć pod chorągwią solidaryzmu, tak, jak stanął od dawna Zachód. Wybryki naszego indy wi du alizmu pójdą pod strychulec interesu zbiorowego, w tym przypadku interesu narodowego i pań stwo wego, który, prędzej czy później, musi być odczuty nawet przez te czynniki które interesowi temu przeciwstawiają swój krańcowy egoizm materialny, jak Żydzi, nie poczuwający się do solidar ności ani narodowej, ani państwowej z Polakami i działający na zewnątrz na szkodę narodu i pań stwa polskiego.
Nie przyjdzie to łatwo, ale przyjść musi. Inaczej czekałaby nas porażka, z której może nie podźwignęlibyśmy się już nigdy.
Zwycięstwo jest więc dla nas koniecznością. Współzawodnictwo niemieckie wytrzymać musimy i wytrzymamy.
Wytrzymali je Czesi — naród liczebnie od nas znacznie słabszy, a zdolnościami wcale nas nie przewyższający. Tymczasem, mając tak samo, jak my, o miedzę Niemców i, sami należąc przez trzy wieki do państwa, gdzie żywioł niemiecki był żywiołem panującym, potrafili tak zorganizować swoje życie gospodarcze, że stoją dzisiaj o własnych siłach, że postępują szybko naprzód pod wzglę dem ogólnego dobrobytu i kultury narodowej.
Niebezpieczeństwo współzawodnictwa niemieckiego każe im jednak czuwać i myśleć o przy szłości. To też dobrze zrozumiany interes polityczny uczynił z nich naród solidarny, o jednolitym froncie, nie lękający się walki, ale prowadzący ją wytrwale, z uporem i z wytężeniem wszystkich sił. A gdy czują, że tych sił za mało, szukają oparcia o całą Słowiańszczyznę i apelują do solidarności rasowej przeciw wspólnemu wrogowi.
Takiego samego jednolitego frontu na wewnątrz i na zewnątrz potrzebuje Polska.
Z chwilą, kiedy staje ona jako państwo do współzawodnictwa na zewnątrz swoich granic, kiedy to współzawodnictwo nie dotyczy tylko jej obywateli, ale ściera się z współzawodnictwem narodu sąsiedniego, zorganizowanego w państwo o doskonale funkcjonującej machinie życia zbiorowego, musi szukać w sobie i wokoło siebie sił współdziałających, musi uznawać solidarność swoich interesów z interesami innych, w podobnym położeniu znajdujących się państw, i musi tym państwom podawać rękę przyjazną i życzliwą.
Stąd związki i przymierza polityczne, jako proste następstwo współzawodnictwa i współ działania, nieuniknionych na arenie międzynarodowej tak samo, jak w życiu wewnętrznym społeczeństwa, narodu i państwa.
Zdzisław Dębicki, PODSTAWY KULTURY NARODOWEJ, Rok 1925 Strona 3 z 3
bzbij