UMK
Wydział Nauk o Ziemi
Katedra Gleboznawstwa
i Kształtowania Krajobrazu
Smolnica
Smolnica - w Polsce występuje w okolicach Gniewu nad Wisłą, Pyrzyc, Kętrzyna, oraz Reszla. Jej główne występowanie to tereny półwyspu Bałkańskiego. Durze obszary na terenie Serbii, Albanii, Bułgarii i Grecji. Spotykane są również na terenie Węgier, Rumunii oraz Włoch i Hiszpanii.
Z powodu bardzo podobnych właściwości jak czarne ziemie tropikalne, według niektórych systematyk glebowych zaliczane są wspólnie do jednej grupy taksonomicznej nazywanej Vertisole. Natomiast sama nazwa Smolnica pochodzi z słownictwa ludowego i została użyta po raz pierwszy w nomenklaturze gleboznawczej w 1923 r. przez A. Stebuta. Nazwa wskazuje na podobieństwo do smoły ze względu na barwę ale i również na jej konsystencje.
Powstawanie Smolnic wiąże się z terenami silnie nasłonecznionymi i z niewielką ilością wody. Najczęściej tworzą się pod przerzedzonymi lasami kserotermicznymi porośniętymi durzą ilością traw.
Skałą macierzystą są trzeciorzędowe ilaste osady jeziorne oraz ilaste zwietrzeliny skał zasadowych takich jak bazalty czy gabra. Charakterystyczne dla nich jest duża zawartość frakcji ilastej (ponad 60%) i przewagą pęczniejących minerałów ilastych z grupy montmorylonitu.
Typowym profilem glebowym jest A-AC-C. Charakterystyczny jest dużej miąższości poziom mineralno-próchniczny który ma nawet do 1m i znaczną zawartością próchnicy (2-5%). Pęcznienie i kurczenie minerałów ilastych w skutek zmian warunków wilgotności jest przyczyną powstawania głębokich szczelin w które przedostaje się materiał próchniczny z górnej części profilu. Pogłębia się w ten sposób poziom A. Na przekroju jest to dobrze widoczny poziom przejściowy AC. Skutkiem zmian masy objętości są również przesunięcia w różne strony partii materiału. Tworzy wyraźny, falisty kontakt poziomu A ze skałą macierzystą. Na powierzchni tworzy charakterystyczną rzeźbę zwaną "Gilgai".
Smolnice wykazują odczyn obojętny lub lekko zasadowy. Posiadają dużą pojemność sorpcyjną (40-50 cmol(+)/kg) czyli miarę możliwości wymiennego wiązania jonów w glebie oraz wysoki stopień nasycenia jonami zasadowymi (powyżej 90% objętości). Są lepkie i plastyczne, słabo przepuszczalne dla roślin.
Vertisol próchniczny przedstawiony na schematycznym profilu glebowym nalerzy do rzędu Vertisole, typ Vertisol próchniczny. Posiada układ poziomów A-Big-Cig. Typowa miąższość poziomu próchnicznego tych gleb to 30-50 cm na profilu można zaobserwować 43 cm tego poziomu ciemno zabarwionego, z dużą ilością korzeni roślinnych występujących na całej jej miąższości. W poziomach niższych obecność systemów korzeniowych również występuje ale jest niewielka. Skała macierzysta na głębokości około 1,2m poznaczona jest rdzawymi plamami świadczącymi o obecności żelaza. Wykazuje szeroki stopień wysycenia kompleksu sorpcyjnego kationami zasadowymi. Poziomami diagnostycznymi tych gleb są mollic, umbric oraz gleyic.
Źródła
Roczniki gleboznawcze - polskie towarzystwo gleboznawcze
Badania ekologiczno-gleboznawcze - R. Bednarek, Z. Prusinkiewicz. PWN Warszawa 2005
ghost1989