dr hab. Irena Pilch, Osobowość - wykład cz. 4
Socjobiologiczna koncepcja osobowości
Ewolucjonizm
ü W biologicznej koncepcji ewolucji podstawowym mechanizmem jest dobór naturalny: w toku walki o byt przeżywają organizmy najlepiej przystosowane do warunków środowiska (Darwin)
ü Spór co jest jednostką przetrwania:
o W klasycznym darwinizmie organizm
o W neodarwinizmie gatunek
o W teorii doboru grupowego „grupa szczepowa” zajmująca pewne terytorium
o W socjobiologii genotyp
Socjobiologia
ü Twórcą był biolog Edward Wilson
ü Jest koncepcją zachowania społecznego zwierząt i człowieka, wyznaczanego przez mechanizmy ewolucyjne, zabezpieczające przetrwanie genotypu
ü Za kluczowe uważa zachowania zmierzające do pozostawienia potomstwa („sukces reprodukcyjny”) : znalezienie partnera, gody, seks, opieka, realizowane u zwierząt w różny sposób (mono- lub poligamia, duże lub małe inwestycje rodzicielskie, różnice płciowe)
ü Przykład: u ssaków monogamicznych większa tendencja do zdrady u samców niż samic tłumaczona zwiększeniem ich sukcesu reprodukcyjnego (potomstwo wychowuje ktoś inny); samica „zdradzająca” nie zyskuje
Psychologia ewolucyjna
ü Zachowanie człowieka wyznaczane jest instynktownymi, nieświadomymi, będącymi poza kontrolą motywami, popychającymi do przekazywania genów
ü Podstawowe mechanizmy psychologiczne są rezultatem ewolucji drogą doboru naturalnego, gdyż w przeszłości zapewniały przetrwanie i sukces reprodukcyjny
ü Mechanizmy te mają wartość przystosowawczą wobec konkretnych zadań w specyficznych sytuacjach
ü Mogą być niedopasowane do współczesnych realiów życia
ü Podstawowe PYTANIE: Które mechanizmy psychiczne powstały drogą ewolucji i jakie problemy miały rozwiązywać?
Przykład 1. Różnice między płciami w kryteriach doboru partnera
ü Teoria inwestycji rodzicielskich
ü kobiety inwestują więcej w potomstwo, gdyż przekazują swe geny mniejszej liczbie potomstwa
ü kobiety są bardziej wybredne w doborze partnera i koncentrują się na możliwości dostarczania zasobów, a mężczyźni na potencjale reprodukcyjnym (młodości) partnerki
Niepewność rodzicielstwa u mężczyzn
ü Mężczyźni podejmują czynności zabezpiecza- jące (troska o dziewictwo partnerki, zazdrość o niewierność) by nie inwestować w potomstwo rywala
Przykład 2. Różnice między płciami w przyczynach zazdrości seksualnej
ü Dla mężczyzn bardziej dotkliwa jest zdrada seksualna (ewentualne potomstwo!) a dla kobiet – emocjonalna (ewentualne porzucenie i utrata zasobów)
ü Hipotezę potwierdzono w sondażu i w badaniu fizjologicznych wskaźników stresu na wyobrażoną zdradę
Relacja między naturą a kulturą
ü GENY decydują o sposobach funkcjonowania poznawczego człowieka, czyli o sposobie, w jaki przyswaja on kulturę
ü KULTURA promuje pewne geny, przez co przekazywane są potomstwu, oddziałując w ten sposób na zmiany genetyczne w następnych pokoleniach
Osobowość w psychologii ewolucyjnej
ü Osobowość jako najwyższe osiągnięcie ewolucji, obejmujące samoświadomość
ü jest systemem koordynującym różne zachowania przystosowawcze, umożliwiającym przystosowanie do różnych warunków
ü Pozwala na częściowe uwolnienie się od bezpośredniego wpływu środowiska i na jego celową zmianę
ü Wprowadza nowe kryteria analizy: ważne jest nie tylko przetrwanie jednostki i gatunku, lecz także jakość i sens życia, szczęście, twórczość
Teoria opanowania trwogi (Solomon, Greenberg, Pyszczynski)
ü W toku ewolucji człowiek wykształcił unikalne właściwości poznawcze, umożliwiające autorefleksję
ü Ich skutkiem ubocznym jest świadomość nieuchronności śmierci
ü Chęć życia i obawa przed śmiercią jest źródłem wszelkich lęków
ü Dwa uwarunkowane kulturowo czynniki chroniące przed trwogą:
ü Światopogląd (→świat staje się zrozumiały)
ü Poczucie własnej wartości, uzyskiwane przez życie „godziwe” (zgodne z normami kulturowymi)
ü Dzięki temu liczne działania człowieka są motywowane lękiem przed śmiercią (np. autoprezentacja, wierzenia związane z nieśmiertelnością, ochrona zdrowia)
Literatura zalecana
ü David Buss, Psychologia ewolucyjna
ü David Buss, Psychologia pożądania. Jak ludzie dobierają się w pary?
ü Richard Dawkins, Samolubny gen
ismen888