Kornel Filipowicz - Wybór opowiadań (25 opowiadań).pdf

(811 KB) Pobierz

Kornel Filipowicz

Modlitwa za odjeżdżających

Klementyna

Ciemność i światło

Zabić jelenia

Pyłek w oku

Jutro także będzie dzień

Kobieta czeka

Ślub w małym drewnianym kościółku

Moja kochana dumna prowincja

Dziewczyna z lalką, czyli o potrzebie smutku i samotności

Chwila na wolności

Nasz blokowy Hans Muffke

Misja doktora Meyera

Śmierć mojego antagonisty

Gruzy i piękne wspomnienia

Prawo łaski

Chwila, w której wszystkie języki świata...

Światło i dźwięk, czyli o niedoskonałości świata

Kot w mokrej trawie

Scena końcowa

Opowieść niedokończona

Formikarium

Modlitwa za odjeżdżających

Ze wspomnień mojego przyjaciela. Opowieść o kapitanie M.

Rozmowy na schodach

Spotkanie i rozstanie

Klementyna

Zadzierając głowę do okna na trzecim piętrze, gdzie mieszka Klementyna,

widzę równocześnie szczyt wieży kościoła parafialnego o okienkach przymkniętych

żaluzjami niby zmarszczoną powieką. Wieża ta robi wrażenie człowieka

drzemiącego cały dzień; ożywia się tylko rano, w południe i wieczór na dźwięk

dzwonu. Ale Klementyna gra przez cały dzień. Pasaże płynące spod jej

palców wylewają się poza okno przez siatkę zasuniętej firanki w wąską, głęboką,

chłodną ulicę. Na mój trzykrotny dzwonek u bramy, sygnał pochodzący z czasów

koleżeństwa z jej bratem - fortepian milknie raptownie, firanka odchyla się.

(Podziwiam zawsze łatwość, z jaką ta słaba kobieta potrafi nagle zahamować

rozpędzony instrument). Klementyna ma mi coś ważnego do powiedzenia. To coś

ważnego odnosi się przeważnie do jakiejś książki, której potrzebuje, informacji lub

znajomości z kimś, głupstw, o które mogłaby się zwrócić do kogokolwiek bądź. Ale

nasza przyjaźń nie polega na wyzyskiwaniu możliwości partnera, lecz na

zadawaniu sobie nawzajem drobnych tematów przyjaźni. Za następnym raz;em ja

z kolei mam jakiś interes do niej. Idzie o przetłumaczenie z angielskiego stronicy

biuletynu Instytutu Hydrobiologicznego. Doprawdy, gdyby nie przyjaźń, nie

wyrzekłbym się przyjemności zrobienia tego samemu; terminologia naukowa tego

angielskiego druczku pełna jest międzynarodowych uniwersalizmów słownych i

łaciny, z którymi daję sobie lepiej radę niż ona, a co do reszty, to i tak muszę jej

pożyczyć słownika angielsko-polskiego.

Klementyna nie jest dla mnie kobietą. Patrząc na jej rękę, bladą i wymytą -

Klementyna co pół godziny myje ręce - uświadamiam sobie, że całuję ją bez

przykrości tylko dlatego, że jest tak nieskazitelnie czysta; brzydziłbym się nią,

gdybym jej miał dotknąć ustami z jakimś seksualnym zamysłem. Jej profil na tle

czarnego fortepianu jest równie nieskazitelny jak dłoń. Zarys jej czoła, nosa, ust i

brody przypomina rysunek artysty, poszukującego jakiegoś ostatecznego wyrazu

pośród dziesiątka niedoskonałych linii. Klementyna ma więc nazbyt wysokie i

gładkie czoło, cienki, obrysowany ostrą linią nos i suche usta. Patrząc na ten

profil, myślę, że jeszcze jeden stopień w doskonałości rysunku jej twarzy - a jej

uroda byłaby już martwym symbolem. Cała postać Klementyny pełna jest

harmonii. I otoczenie pokoju, gdzie mieszka, ma w sobie ten sam ład, jest jakby

powtórzeniem proporcji twarzy, ręki i stopy Klementyny. Każdy drobiazg na

konsolce zdaje się mieć swoje wyznaczone miejsce. Kiedy krążąc po pokoju i

zatrzymując się koło biblioteki lub tapczanu, zdarza mi się wziąć jakiś

przedmiot do ręki, czuję, że popełniłbym gwałt, gdybym nie położył go ściśle na

tym samym miejscu. I chociaż zdaje mi się czasem, że Klementyna śledząc

moje zachowanie, mówi oczami: Pozwalam ci zbić ten flakon, proszę bardzo, zrób

to! - albo: Dlaczego tak ostrożnie obchodzisz się z tym albumem? Dalej, przełam

mu grzbiet, tak jak to robisz ze swoimi książkami - nie miałbym odwagi. Ba,

nawet więcej, brzydziłbym się uczynić coś, co zamąciłoby porządek środowiska, w

którym Klementyna żyje i do którego należy. Być może, że już sam mroczny

przedpokój, który muszę przejść na całą długość, aby dostać się do pokoju

Klementyny - nastraja mnie ponuro i narzuca mi jakieś specjalne prawidła

zachowania się. Pachnie w nim grobowcem - być może od werniksu, którym

połyskują wiszące rzędem obrazy, te, które nie dostąpiły zaszczytu dostania się do

salonu lub gabinetu.

Aby ją nakłonić do grania, pytam:

W którym miejscu przerwałem ci?

Klementyna odwraca się na wpół do. klawiatury, kładzie lekko rękę na

klawiszach, najpierw prawą, po kilku uderzeniach włącza i lewą. Odchyla się

jeszcze do mnie, jakby niepewna, czy grać dalej, czy też powoli wycofać znów

prawą rękę, a potem lewą. Ale widząc, że rozsiadłem się na dobre w fotelu i

zabrałem się do przeglądania nielubianej przez nią lektury, żurnalu mód -

gra dalej. Wystarczy mi rzucić od czasu do czasu jakąś uwagę dotyczącą kroju

sukni, o której wiem, że jest w projekcie od kilku tygodni; Klementyna zachowuje

się wtedy jak podcinany rumak, a fortepian zac2yna rozbrzmiewać wszystkimi

dźwiękami z taką pasją, jakby w grze chodziło właśnie tylko o to, żeby dojść do tej

ostatecznej doskonałości

i uderzyć jednocześnie naraz we wszystkie klawisze. Skończywszy, odrywa

prawą rękę od fortepianu tak ostrożnie, jakby słomkę od bańki mydlanej.

Lewą trzyma jeszcze przez chwilę na klawiaturze dla uciszenia rozdrganego

instrumentu. Potem nagle odwraca się do mnie i mówi z wyrzutem:

Domyślasz się przecież, że to suknia dla Zosi, a nie dla mnie. Nie jestem

już w tym wieku, kiedy nosi się sukienki do kolan i bez dekoltu...

Rozmawiamy więc o stylach w modzie, o tych wyrafinowanych oprawach

kobiecego ciała; o poezji, o miłości bohaterów w powieściach; o ideałach; o

muzyce. Rzadko o polityce.

Klementyna ma umysł ścisły, pragmatyczny. Kiedy mowa, dajmy na to, o

uczuciach w poezji, nie poprzestaje na tym, aby przyjąć do wiadomości

ich istnienie; chce zrozumieć ich źródła, przyczyny, wielkość i cel. Bywa nawet, że

ja, uchodzący w jej pojęciu za materialistę, jestem zmuszony przypominać jej, że

wzruszeń nie mierzy się żadnymi instrumentami pomiarowymi.

Och! - powiedziała mi kiedyś ze smutkiem. -Ty możesz wielu rzeczy nie

rozumieć, bo żyjesz nimi. Żyjesz w wolnym świecie. Ale ja... - i usłyszałem coś,

czego sobie nie przypominam dobrze, ale z czego wynikałoby, że ktoś tak samotny

jak więzień, aby móc wyobrazić sobie uczucia, musi je tłumaczyć na pojęcia.

To może być równie silne jak doznawanie -zauważyłem.

Możliwe - powiedziała krótko i nie rozmawialiśmy więcej na ten temat.

Rzadko kiedy zostaję u Klementyny na obiedzie. Czasem jednak, zwłaszcza

gdy moich rodziców nie ma w domu, korzystam z zaproszenia. Zasiadają wtedy

przy stole: matka Klementyny, blada i milcząca, podobna w czymś, może w

ruchach, do Klementyny, choć zewnętrznie zupełnie inna, i ojciec Klementyny,

nerwowy, ruchliwy, zapewniający za każdym razem, że konwenanse są zabawą

próżniaków, i przynaglający służącą do szybszego podawania. Zachowuje się przy

stole swobodnie, lecz z tą swobodą, spod której przeziera ceremo-nialność.

Doznaję zawsze niemiłego uczucia, jakby odstępstwa od zasad przeznaczone były

specjalnie dla mnie, że traktuje mnie trochę jak sztubaka, któremu trzeba ułatwić

sytuację. Jego gościnna tolerancja każe mu w rozmowie ze mną pochwalać

socjalizm jako ustrój przyszłości (choć nie teraźniejszości) i zgadzać się na

punkcie sztuki nowoczesnej (jakkolwiek dla niego, jak przyznaje, niezrozumiałej).

Czasem wydaje mi się po prostu wstrętny. Takie ustępstwa nic go przecież

nie kosztują; warte są akurat tyle, co uprzejmy uśmiech, jakim darzy ludzi

kłaniających mu się na ulicy.

Ojciec Klementyny prowadzi rozległe interesy. Kupuje lasy na pniu,

eksportuje beczki do Anglii, skrzynki do Palestyny; sprowadza skóry z Argentyny i

garbniki ze Szwecji. Zaledwie czasem, w łazience, można napotkać ślacl wielkich

transakcji, które odbywają się gdzieś daleko stąd. To Merkury uronił tam na

posadzkę jedno pióro ze swego skrzydła: arkusik seledynowego papieru z

wyciągiem konta banku holenderskiego lub prospekt z cudzoziemskim napisem

handlowym i przyklejoną próbką egzotycznego towaru. Z

nieuchwytnych transakcji ojca Klementyny spływają na dom tylko pieniądze.

Przedmioty transakcji ojca Klementyny zalegają tymczasem gdzieś daleko wnętrza

magazynów i piętrzą się w lukach frachtowców oceanicznych. Biuro, gdzie

urzęduje ojciec Klementyny, załatwia tylko terminy i ilości towarów, okrążających

z daleka spokojne miasto i cichy dom, w którym się sypia, jada i słucha muzyki. I

gdzie przy obiedzie nie mówi się o interesach.

Nie lubię obiadów u Klementyny z powodu przytłaczającej atmosfeiy

zależności od jej ojca, mimo że jest on dosyć kulturalny i dość pewny siebie na

to, aby jej zbytnio nie akcentować.

Ach, wszystko zawdzięczam ojcu - wyznała mi kiedyś Klementyna.

Jak to? - zdziwiłem się. - Twoje wykształcenie, twoja muzyka,

A żebyś wiedział, że nie. Ojciec stworzył mi warunki, o jakich ktoś inny

Masz talent!

Ale jestem słaba. Jestem też za słaba, aby się wyzwolić z tego, czemu

Tak, aby iść naprzód, trzeba umieć zdobyć się

wyzwolenie intelektualne - to przecież twoja osobista zasługa.

mógłby tylko marzyć.

zawdzięczam wszystko, czym jestem - mówi Klementyna.

na bezwzględność, a nawet niewdzięczność - mówię półżartem.

Klementyna podnosi na mnie oczy, duże, podłużne, o tak ostro i głęboko

zarysowanych krawędziach powiek, że widać wyraźnie dwie kropelki lśniące w

wewnętrznych kącikach, tam, skąd wypływają łzy.

Stosunek ojca do Klementyny musi mieć w sobie coś z prawa własności i

wyłącznego dysponowania. Mimo bliskiej zażyłości, jaka nas łączy, nie

rozmawiamy nigdy na tak delikatne tematy, abym się mógł dowiedzieć, dlaczego

Klementyna nie koncertuje, dlaczego nie wyjeżdża za granicę, jaki sens ma

siedzenie tu, na półprowincji, i poprzestawanie na nadchodzącej co miesiąc

paczce nut z Lipska.

Ojciec Klementyny jest człowiekiem muzykalnym. Często wieczorem, gdy

Klementyna gra, uchyla drzwi od swego gabinetu, aby posłuchać któregoś z

ulubionych przez niego scherz czy nokturnów. Potem drzwi zamykają się nagle,

jakby ten, kto słucha, raptem ocknął się: dość tych sentymentów! Czasem, choć

rzadko, ojciec Klementyny przychodzi do jej pokoju i w bonżurce, z papierosem w

ręku, przysiada na poręczy fotela. Kiedy fortepian milknie, mówi, skłaniając się

Kornel Filipowicz - Wybór opowiadań (25 opowiadań).pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: