Kazimierz Wielki protektorem kosciola ryskiego (1887).pdf

(6192 KB) Pobierz
PAMIETNIK
"
SŁUCHACZY
U
I\;VE TE
N
RSY TU
J
A GIELL O ŃS KIEG O
mUl STUU1E
l WiUl
D
lI
JI
E
MŁ
O
D
ZIEŻ Y
AKAD
EMICKIEJ
UROCZY
STOŚ Ć
O
RCIA "C
L
II
NOYl."
TWA
O LEG
KRAKÓW.
DR:UKARKJ..\
UNIWERSYTETU
J
A G
I
E L L O
~· S K
I
E G O
pod.
ar
ądcm
A
.
1>1
.
KOIIe,ki.
",i<:u.
1887.
]dIO
D
ZIE!
ftK~DEMICK~.
Kaźmierz
Wielki
protektorem
-
...., Ejf - --
K
kościola
ryskiego.')
:i
ile wiadomo,
"
Polonia - wchodzi po raz pierwszy
w
dzieje
inflanckie
za
panowani
a
tego króla
,
kt
óremu
Polska tyl
e
nieoceniony
ch
zawdzięcza nowości
:
Kaimierza Wielki
ego,
a
mianowicie
spotyk
amy
si
ę
wyrażenie
z
niem
w
dyplomacie cesarza
Karola IV.
z
roko 1366.
Wył
a s zcze ni e
sp
rawy
wprowadzi
nas
od
raza
in medias res inflanckich
stos
unków.••)
Biskup Albert, organizator, a
w
znacznej
części
twórca rz
eszy
in-
8anckiej
zało
żył
r. 1204
zakon Kawalerów
Mieczowych
(Eosiferi)
dla
popierania
oręż
e m
głos
zo nej przezeń
ewangielii
i
powagi hiera
rchii
ko-
ściel
nej w
śród
pogan. Albert
był
jednym z wybitniejszych przedstawi.
cieli
idei teokratycznej
w
pierwszej
poł
owi e
XIII
w.
i
zwalczana
w
Europie
starej)
mogla
s
i ę urzeczywi
stnić
jeszcze w Europie nowej,
którą
na po-
pracy
p.
1.:
"Inflan
ty
w
dziejach Pol!ki.'"
••)
Żródła
:
Dogiel, Codex Dipl.
R.
Pol
,
V.;
Hermannt
de
Wartberge
Cbrc-
nicon Livoniae i Relati
o
de disceptatione, kronika
Wiga
nda z Marburga
W'
geriptcree
Rerum
Pruseiearum tomie
II
;
tegot
zbioru
tomie
III. Annales
Torunense!,
J
obanes
von Pceiege
Chronik
i konty
nllacyja
kr
oniki
Dusburga przez
Bitachina.
W
Scriptorcs
Rerum Lir
onicarum
w
tomie
II, Rueecw:
Chronica
der Proviata
Lyffła
ndt;
Horner:
Lłsoe
lae
hietoria
; Eucae
dius
:
Auleum
Ounaidum
;
Fabrieiue: Livouieae hlstoriac
coe
pecdioea
eertee.
W !IIouument3 Llvouiae
Antiqllae
w
tomie
I.
Tliomae
Biaems
EhBt·Lyf'- uud Lettl
aeudiaehe
Gesebichte; a
w
tomie
IV
Napiersky
:
Kurze Uibersicbt
der
a.elte
ren Gesch. d. Stadt Riga. Bunge
:
Liv- Esth- und
Curlaendiscbe!
Urku
n·
denbuch tom
II
;
Dłu
gosz;
Hartknocb
:
Pr
euselecbe
Kircben Ilistcrl
a,
Frankfurt a.
M.
Leipzig l
G
;
Voigt
:
Geschicbte Praueeene V; Richard H3.UBmann
:
Dat Ringen der
S6
Deutscben
Dnd
Diincn
um den
Besit
z
Eethlands
,
Leipzig 1870;
Caro:
Geschicbte
PoJens
II.
.
J
J
eetto
poc1ą
te k więkn.ej
-
555
ganaeh
zdobyć
zamiereano
,
do
której tedy
i
Infla
nty
się aallcea
ły
;
tu
bowi
em
nic
by
ło
kontr-instytucyj, bo nie
by
ło
ładnych,
z
któremiby
się
li
czyć
mu
siano.
Zakony ryeerakie z drogi
ej strony
nigdzie tej idei nie
popi
e
rały,
inden z nich
od
bisk
ajski ej
at
do
ku
roń
ski ej
zatoki nie
od-
znaczał się
sy
no wską ul
egło ścią,
względ
em
hierarchii
ko
ścieln ej ;
i
I
n-
flancki nie
był wyjątkiem
.
Poł
oż euie
biskupa pogorasyl
c
si
ę
jeszcze
bardziej,
gdy
r. 1236 Kawalerowie
p
olączyli si
ę
z Knytakami
,
którzy
zwykll
byli
bisku
pów
pru
skich
trzyma
~
w
ryzach
i
władzy
papieskiej,
w
ogóle
hierarchii
,
jnt
od
Hermana
Salz.,.
wielb
icielami
bynajmniej
nie
byli.
Pi
erw szym
mistrzem pnekaztalconego
w
ten
sposób
Zakonu
jest Herman
Bałk,
zwany
w
inflancki
ch
tródłach
takle Valleke
;
by
ł
on
Laodmeister, albo, jak
infl
anckie t
ródla
niemal zawsze
pi
szą
Herr
Meist.er,
namiestnikiem niejako
Hocbmeieter'a.
Przez owo
połączenie
Za
konów
we
szła
Polsk
a
w
stosunk
i
poś
red nie
z
Inflantami.
Odtąd
bowiem
siedzieli
tam ci sami
Krzytacy, którzy
Pol
ek ę
od
dolnej
Wi
sły
n
ęk ali, u
rzędowe
było
to
teraz jedno
i to
samo.
Tak
s
ię też
na
to
zapa
trywał
Avignon
i nie
odr
ó
żniaj ąc
wcale
jednych
od
drugich Klemens V.
w jednem
i
tem
sa
mem
p
i
ś
mi e
gromi
w
r. 1309
fratres
hospitali
a S.
Ma
riae T
eutonicornm
za
więzienie
a
rcybiskupó w
ryskich,
wydanie
ieh
pała
cu
ua
ł
u p
pogan etc.
;
tut po okres
ie
o
klasztorze
w
Dynemundale
zaczyna
si
ę
dru
gi o
rzezi
w
Gdań
sku,
potem znów
o
Dynamnndeie ; niema zatem zamiaru
od
róż n
iać
sprawców
tego,
co
s
i ę
działo
nad
D
twiną
od
sprawców
zhrodni
popełnionych nęd Wi
słą.
Ta
identyczno
ść
pociągnęła
za
sobą,
wczesne wprowadzenie polskiego imie-
nia
w
dzieje inflanckie, mianowicie
w
sprawie
wieczy
stego spo
ra
międ
zy
Zakonem a
atolleą
biskupią
w
Rydz
e , sporo
wielostronnego, prowedao-
nego
jednakż
e głów
nie
o
mias
to
Rygę. Załotone
przez
owego
o
rga
nł za­
tora
Albrechta
znalazło
s
i ę
wkrótce
po
połącz
eniu
zakonów na rejestrze
pretensyj krzytackich, at w r.
1352
prze
szł o
przem
ocą
w ich posiadanie.
Innocenty
IV rsu
cil
kl
ątwę,
pod
którą.
Zakon przez
lat
30
się
znajdował,
nie
my
śląc
o
wydaniu miasta. Trzeba
było
na opornych
ml
eć
bracchium
saeculare. Biskupi
czynili sta
ra uia o utworzenie
w
ewnątrz
kraju
si
ły
zbrojnej
gotowej
na
swoje
rozkazy, lecz
to
si
ę
im
nie"
wi
od
ło
;
n
al e tał o
tedy
szu
kać
opieki po za granicami k
raju,
wś
ró d ni
e przyj a ci
ół
Zakonu.
Był
o rzecz
ą
całk
iem na
tural n ą ,
te pierwsze
kr
oki
a
rcybiskupów
w tej mierze
zw
raca ły
si
ę
ku
Da
nii.
Dan
ija
bowiem jeszcze
z
samego
początk
u
XIIIw.
ro
ś cił a
sobie protensyje
do pewny
ch okolic
Inflant
i do wyspy Oesel;
było
jej
tedy
na
rę
k ę wm
ięszanie
s
i
ę
w
w
ew n ę trzn e
inflanck
ie
stosunki.
Waldemar
n
1202-1
241
rozpoczyna
t
ę kampanilę
pełną pou
czających
epizodów. Eryk
IV
1241-1250
wysila
sit;
na utrzy-
manie
d
uńskiej
władzy
w Estonii, lecz
napróżno
.
Następcy
jego, Abel
1250-1
252 ,
Kraysatof
1252-1
259,
Eryk V
1259-1286
rezygnują,
-
t
556-
tycb
planów.
Eryk VI
jednakie 1286-
1319
zamierza znów
wzn
owić
walk
ę,
do
której
z
nal a zł
s
przymie rze
ń có
w
w
same
m
ce
ntrum Inflant.
Przyrz
ekł
w
dokumencie
z
r. 1298
K
o ści oł owi
ryski
emu
p
osł a
ć
do
H)'gi
posilk
i zbrojne przed
najbli
ż
szą
zimą,
a za
to
k
a pi t uł a
jemu
i
dzie-
dzicom korony
d
uńskiej
darowała
II
Semigalliam
J
Nale'le
et
Therake.
II
Eryk VI
mial jot jednak
rywala na tern
polu
w
szwedzkiej
dynastyi
Folknngów.
Król
Birger
1290--1
319, a raczej alter
ego
jego
Forkel-
Kuutson jot
pi
ę
ć
lat prz
ed
prz
erz e czoną
darowianą
Semigalli
ro
zp ierał
s
ię
o
rę ż ni e
w
ziemiach
inflanckich
, a
r. 1293
zalotył
w
Finlandyi
Wio
borg,
cytadelę
niejak
o
dla
ubezpieczenia-swy
ch
pohidniowych
po
siad
łości.
Wobec
tych
powodzeń
or
ę ż nych
Da
nia schodzi na drugi plan, tern
bard
ziej, te
nagle podw
aja
s
i
ę
potęga
Folkungów.
Siostrzeniec bowiem
Birgera, Magnu
e Smek
J
łączy
na
swej
gł
o wi e koron
ę szwe
dzką
i nor-
wegsk
ą.
T
a
pot
ęga
narz
uca
się
coraz bardziej a
rcybiskupom ryskim,
at
wreszcie w
roku
1351 Magnua.
wyjedna
ł
sobie
w Aviguonie
n
Kle-
mensa
IV
bullę
eay
n i
ącą
go
protektorem biskupstwa przeci
w
Zak
onowi,
z
którejto bulli jnt.
na
s
tępn
ego
roku 1352 Innocenty VI wysnuwa prak-
tyczne konsekwencyje
wzgl
ęd em
Zak
onu
ni
e chcącego od
d ać
Rygi. Danija
coraz
miej
wpływa
na przebieg
spra
w inflanck
ich.
Równ
ocz e
śni
e
jest
tu
przypływ
szwedzki,
a
odpływ duńsk
i,
odpły
w
z
wielką n
ieko rzyścią
dla arcybiskupa,
bo
z
korzy
ścią
dla Zakonu. Na
cztery
lata przed mia-
nowani
em
króla
szwedzkiego
.
protektorem
k
ościoła
ryskiego
,
w
r.
1347
od
ku pił
W. Mistrz Henryk Dusemer
od
Waldemara Hl i
brata jego
Ottona
Harryę
i
Wyrlaodyą
z zamkami Rewlem
,
Narwą
i Wesenber-
giem. Ów Otto,
bra
t
Waldemara III,
sa
m
wstąpił
do
Zakonu,
lecz
krok
ten
przebiegły
na nic
s
i ę Dnń
czy
k
om
nie
przydał.
}lij
ały
jnt
ich
czasy.
Tymczas
em
Zak
on
w
z m o żony
nowemi
nabytkami
coraz
bardziej
uci
sk ał
biskupów.
Siódmy z
rzędu
arcybisku
p FromboTd
a
Fi
schhansen
(pisany
też
Uromoldus)
nie
m
ógł
[u
ż
wytrzymać
w kraj
u. Szwedzi,
urzę
­
dowi
j
ego
opiekunowie,
nie o
niego
si
ę
w In8a
nciech troszczyli.
Wezwanie
papieskie z
r. 1352
po
został
o
bez
skutku.
Frombold udaje
się
tedy oso-
biście
do
·Iunoce
ntego
VI
i do cesarza
Karoła
IV
o
dobrą radę.
Mieli
bowiem arcybisknpowie ry
scy
tę
jeszcze
teo
retyczn ą bro
ń , że
byli
k
s lą­
ż
ętam i
Rzeszy. Jako takiego
t
eż
bierze Karol Fromholda w
opiek
ę
mora
ln ą,
czynn
ą
zdaj
ąc
na
ostatniego
z Estriazonó
w, Waldemara IV,
na Hakona
vru
panuj
ącego
w
Szwecyi
i
Norwegii
,
na
ksi
ą tąt
Bogu-
sł
aw a Szczeciń
sk
i
ego,
Mekleuburgskiego
Albrechta
I,
tudziet na naszego
K
a
ż
mle raa
Wiel
kiego.
Rad
a
rz
eczy
wiście
dobra
i
byle tylko wszyscy
ci
monarchowie ru
szyli
na
Krzyżak
ów,
F
rorubold
m
ógł
try
nmfow ać !
Do-
kument
ten
niema realn
ego znaczenia.
Jakie
ż
jest jego znaczenie
tcore-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin