Uwagi na temat preparatów dezynfekcyjnych stosowanych w obszarze medycznym cz. 1.pdf

(106 KB) Pobierz

KONTROLA ZAKAŻEŃ SZPITALNYCH

฀

„Bez teorii praktyka jest tylko ruty-

ną wywodzącą się ze zwyczaju, jedynie

teoria może zrodzić i rozwinąć ducha

wynalazczości”

Ludwik Pasteur (1882-1895)

Wrażliwość drobnoustrojów na dzia-

łanie środków dezynfekcyjnych i anty-

septycznych jest różna. Zależy ona od:

mikroorganizmu,

budowy i składu chemicznego

ściany komórkowej,

błony komórkowej,

wytwarzania otoczki, śluzu,

bioﬁlmu.

Inna jest wrażliwość wirusów, a in-

na bakterii czy grzybów. Różna jest

też wrażliwość w obrębie tych samych

grup drobnoustrojów. Przyjmuje się

na przykład, że wirusy bezotoczkowe

( hydroﬁlne) są zdecydowanie bardziej

oporne na działanie środków dezyn-

fekcyjnych niż wirusy otoczkowe (li-

poﬁlne).

Ogólnie najtrudniej zniszczyć prio-

ny, przetrwalniki, prątki, wirusy hy-

droﬁlne (bezotoczkowe).

Bakterie wytwarzające śluz, bioﬁlm

są bardziej oporne na działanie środ-

ków dezynfekcyjnych. Jest to związa-

ne ze zmniejszeniem się możliwości

dyfuzji preparatu dezynfekcyjnego do

wnętrza komórki bakteryjnej wraz ze

wzrostem lepkości środowiska.

Ściana komórkowa bakterii zbu-

dowana jest głównie z peptydoglikanu

(glikopeptyd, mukopeptyd, mureina).

Glikopeptyd jest strukturą sztywną

i występuje u bakterii Gram-dodatnich

w jak i Gram-ujemnych.

U bakterii Gram-ujemnych pepty-

doglikan nie przekracza 10% skład-

ników ściany komórkowej, u bakterii

Gram-dodatnich stanowić może nawet

50-90% składników ściany. U Gram-

-dodatnich bakterii występują również

kwasy tejchojowe, a u Gram-ujemnych

jest to lipopolisaharyd (LPS) i lipopro-

teina (LP). Te różnice w składzie i bu-

dowie ściany komórkowej powodują

różną wrażliwość drobnoustrojów na

środki dezynfekcyjne.

฀

฀ ฀

฀฀

฀

Ilustruje to poniższa tabela : We-

dług Bogumił Brycki „Broń chemicz-

na w walce…”

Związek

aktywny

fenole

Chlor

i jego

pochodne

Jod i jego

związki

Aldehydy

Związki

utleniające

Alkohole

Czwarto-

rzędowe

sole amo-

nowe

Bakterie Bakterie

Prątki

Gram

Gruźlicy

dodatnie ujemne

+++

+/-

Różna jest też wrażliwość na pre-

paraty dezynfekcyjne wirusów, co

przedstawia poniższe zestawienie:

Według Bogumił Brycki „Broń che-

miczna w walce…”

Związek ak-

tywny

Fenole

Chlor i jego

pochodne

Jod i jego

związki

Aldehydy

Wirusy

lipoﬁlne

+++

Wirusy

hydroﬁlne

+/-

+++

Związki utlenia-

jące

Alkohole

+++

Czwartorzędo-

we sole

amonowe

Analiza danych z tabeli jasno wykazuje, że wirusy hydroﬁlne sąbardziej

oporne na preparaty chemiczne niż wirusy lipoﬁlne.

Które wirusy należą do wirusów hydroﬁlnych inaczej bezotoczkowych

i jakie jednostki chorobowe wywołują?

Wykaz wirusów silnie hydroﬁlnych i słabo hydroﬁlnych ilustruje poniższa

tabela:

Wirusy hydroﬁlne

Wirus

Parwowirusy (silnie

hydroﬁlne, nie mają

otoczki, bardzo

oporne na tempe-

raturę)

Picornawirusy

(silnie hydroﬁlne,

bezotoczkowe), do

których zaliczamy

Rinowirusy

i Enterowirusy,

w skład których

wchodzą

Wirusy polio

(szybko inakty-

wowane przez

temperaturę)

Coxackie

ECHO

HAV

Reowirusy

Rotawirusy

Adenowirusy

Papovawirusy

(słabiej hydroﬁlne,

nie otoczkowe)

Jednostka chorobowa, którą wywołuje

Aplazja szpiku u osób z przewlekłą niedokrwistością

hemolityczną i rumień zakaźny, zespół Gaillaina

i Barrego (choroba układu nerwowego), wirusowe zapalenie stawów

Przeziębienia

Nagminne porażenie dziecięce

– choroba Heinego-Medina

grupy B

– ostre zapalenie mózgu i mięśnia sercowego

u niemowląt, choroba bornholmska, uogólnione zakażenie noworodków.

grupy A

– angina opryszczkowa, przeziębienia, wysypka pęcherzykowa,

krwotoczne zapalenie spojówek

grupy A i B,

„jałowe” zapalenie opon mózgowych z łagodnymi

niedowładami

Zakażenia odcinka jelitowego układu pokarmowego

Wirusowe zapalenie wątroby typu A

Zapalenie błony śluzowej żołądka i jelit u niemowląt

i małych dzieci (tzw. wirusy biegunkowe)

Zapalenie błony śluzowej żołądka i jelit u niemowląt

i małych dzieci (tzw. wirusy biegunkowe)-40% zakażeń szpitalnych

Dawka zakażająca to 100 cząstek wirusa

Choroby układu oddechowego, zakażenia oczu, choroby układu pokarmowe-

go, ostre krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego

Brodawczakowość (brodawki skórne lub narządów płciowych)

i leukoencefalopatia wieloogniskowa

Pielęgniarka

KONTROLA ZAKAŻEŃ SZPITALNYCH

Enterowirusy są trwałe w środowi-

sku kwaśnym (pH 3-5), rinowirusy zaś

są w tym środowisku nietrwałe.

Do wirusów otoczkowych lipoﬁl-

nych zaliczamy np. HIV z rodziny re-

trowirusów. Wbrew utartym poglądom

wirus ten charakteryzuje się w miarę

dużą opornością na czynniki środowi-

ska. Szczególnie dotyczy to stanu wy-

suszenia. Nie mniej jednak w zakresie

wrażliwości na środki dezynfekcyjne

dopuszcza się uogólnienie, że środek

skuteczny w stosunku do HBV jest rów-

nież skuteczny wobec HIV.

Inne wirusy otoczkowe to wirusy:

SARS zaliczany do Coronawirusów,

wirusy opryszczki (HSV), ospy wietrz-

nej i półpaśca (VZV), Epsteina-Barra

(EBV) i cytomegalowirusy (CMV)

zaliczane do Herpeswirusów. HBV na-

leży do Hepadnawirusów, a HCV na-

leży do Filavirusów. Wirusy otoczkowe

niszczone są przez większość środków

dezynfekcyjnych. Jednakże hepadna-

wirusy są bardzo oporne na działanie

temperatury.

Najbardziej skuteczną i najbezpiecz-

niejszą metodą inaktywacji konwencjo-

nalnych wirusów są metody termiczne.

Jednak wśród wirusów występują znacz-

ne różnice w oporności na temperaturę

,jak i inne mechanizmy inaktywacji cie-

płem, np: spadek miana wirusa POLIO

typ 1 przy temperaturze 55º C w czasie

działania 5 min wynosi 103 a przy tem-

peraturze 60ºC już 108. Parwowirusy

przeżywają temperaturę 90ºC.

Wirusy wykazują dużą wrażliwość

na promieniowanie UV, które niszczą

kwasy nukleinowe RNA i DNA. Nale-

ży jednak pamiętać, że wirusy w stanie

suchym lub na cząstkach pyłu i na twar-

dych powierzchniach są o wiele trud-

niejsze do zabicia. Dlatego nie można

zastępować procesów mycia i dezyn-

fekcji samym napromieniowaniem lam-

pami UV.

Ogólnie przyjmuje się, że oporność

na preparaty chemiczne wirusów ro-

śnie przy malejącej wielkości wirusa

oraz oporność ich jest większa przy

wzroście gęstości.

Obecność krwi zwiększa skutecz-

ność działania formaldehydu, natomiast

znacznie spada skuteczność dla nadtlen-

ku wodoru i kwasu nadoctowego.

Całkowitą inaktywację wirusów

można osiągnąć tylko przez nieod-

wracalne uszkodzenie kwasów nukle-

inowych.

Pielęgniarka

Środki dezynfekcyjne mają szerszy

zakres działania niż antybiotyki, dzia-

łają mniej wybiórczo, atakując wie-

le miejsc docelowych w komórkach

drobnoustrojów. Podobnie jednak jak

w przypadku antybiotyków obserwuje

się zjawisko oporności krzyżowej.

Dotyczy to głównie tej samej gru-

py chemicznej, ale też opisywana jest

oporność na chlorheksydynę i czwar-

torzędowe związki amoniowe. Gen

oporności na czwartorzędowe związki

amoniowe przenoszony jest na pla-

zmidach (pozachromosomalny sposób

nabywania oporności). Oporność na

preparaty chemiczne może być również

wynikiem naturalnej lub nabytej opor-

ności na dany czynnik (chromosomal-

ny sposób nabywania oporności) lub

adaptacji do warunków środowiska.

Przykładem adaptacji jest tworzenie

bioﬁlmów czy uszczelnianie komórki.

Powstawanie bioﬁlmów może redu-

kować dostęp preparatu do komórek.

Bioﬁlm może produkować enzymy

rozkładające związki chemiczne, może

sam wchodzić w reakcję ze związkiem,

powodując ich zmniejszone działanie.

W obrębie bioﬁlmu może dochodzić

nawet do zmian metabolizmu komó-

rek, co również utrudnia działanie

związku chemicznego.

Uszczelnienie komórki może wy-

stępować poprzez zwiększenie za-

wartości lipidów, zmian w białkach

wchodzących w skład błony zewnętrz-

nej lub zablokowanie u bakterii Gram

-ujemnych kanałów purynowych.

Siła działania środka dezynfekcyj-

nego zależy od stężenia i czasu jego

działania.

Iloczyn stężenia i czasu działania dla

określonego preparatu jest wartością

stałą i jest to tzw. zależność Watsona,

wyrażona wzorem cη x t = const, gdzie

c to stężenie, t to czas, a η jest współ-

czynnikiem (wykładnikiem) stężenia.

Realną miarą skuteczności związku

jest jednak wartość wykładnika stę-

żenia związku, który jest wynikiem

zależności między logarytmem stęże-

nia a logarytmem czasu w minutach

potrzebnego do otrzymania określonej

śmiertelności populacji badanych bak-

terii. Jest to tak zwana stała szybkość

śmierci.

Wzrost temperatury na ogół prowa-

dzi również do wzrostu efektu bakterio-

bójczego związków dezynfekcyjnych ,

co jest najczęściej wynikiem zwięk-

szonej efektywności samych środków

dezynfekcyjnych, jak i bakteriobój-

czego działania ciepła na komórkę.

Zanieczyszczenia organiczne na-

tomiast z reguły ograniczają sku-

teczność dezynfektantów. Mówimy

wówczas o tzw. błędzie białkowym.

Ograniczenie skuteczności środ-

ków dezynfekcyjnych jest wynikiem:

1. Utrudnionego przenikania prepa-

ratu dezynfekcyjnego do komórki

w środowisku o zwiększonej lep-

kości, a tym samym niższym stę-

żeniem preparatu w komórce.

2. Neutralizacji środka dezynfekcyj-

nego przez substancje organiczne

ze względu na to, że wchodzą one

w reakcje z preparatem dezynfek-

cyjnym.

3. Absorbcji środka dezynfekcyjne-

go w środowisku przez substancje

organiczne co wpływa na zaha-

mowanie obniżenia napięcia po-

wierzchniowego.

4. Koagulacji związków organicz-

nych, które tworzą warstwę

ochronną wokół komórki bakteryj-

nej i również utrudnienie wnikania

do komórki np.: możliwe w grupie

aldehydów.

Środki dezynfekcyjne dopuszczo-

ne do stosowania w szpitalach pod-

legają regulacji prawnej w zależności

od przewidzianego zastosowania.

Preparaty do dezynfekcji narzędzi,

jak i preparaty do dezynfekcji po-

wierzchni wyrobu medycznego są

uznawane jako wyroby medyczne

i podlegają ustawie z 6 września

2001 Prawo Farmaceutyczne (Dz.

U. Nr 126 poz.1381 z 31.10.2001)

i O wyrobach medycznych dnia 27

lipca 2001 (Dz.U. Nr 126 poz.1380

z 31.10.2001). Ustawa o wyrobach

medycznych weszła w życie 1 paź-

dziernika 2002. Wyroby medyczne

podlegaja wpisowi do Rejestru wy-

twórców i Wyrobów Medycznych

poprzez Urząd Rejestracji Produktów

Leczniczych, Wyrobów Medycznych

i Produktów Biobójczych. Preparaty

do dezynfekcji powierzchni ( ścian,

podłóg) są uznawane jako produkty

biobójcze i podlegają ustawie O pro-

duktach biobójczych z dnia 13 wrze-

śnia 2002 (Dz.U. Nr 175 poz. 1433

z 21.10.2002).

Za jakość wyrobów medycznych

odpowiada producent.

KONTROLA ZAKAŻEŃ SZPITALNYCH

Działanie środków dezynfekcyjnych

jest zależne od jego składu chemiczne-

go, głównie od rodzaju substancji ak-

tywnej i jego stężenia.

Oceny działania przeciwdrobno-

ustrojowego dokonuje się metodami

wystandaryzowanymi, określonymi

w normach europejskich.

Faza I badań służy do ustalenia ,

czy chemiczny środek dezynfekcyjny

posiada aktywność bakterio- i grzybo-

bójczą w warunkach laboratoryjnych.

Badania te wykonuje się metodami

zawiesinowymi. Są to badania jedynie

jakościowe.

Aby określić stężenie i czas działa-

nia preparatu, należy uwzględnić czyn-

niki występujące w określonej streﬁe

zastosowania, jak np: zanieczyszczenie

substancjami organicznymi i nieorga-

nicznymi powierzchni, którą chcemy

dezynfekować, lub możliwe skażenie

mikrobiologiczne. Służą temu celowi

badania Fazy II.

Badania Fazy II etap I polegają na

zastosowaniu metod ilościowych za-

wiesinowych, w których organizmy

testowe poddawane są działaniu pre-

paratów w różnych stężeniach, czasach

i temperaturze, oraz dokonuje się badań

z dodatkiem substancji obciążających

mających imitować warunki zbliżone

do zamierzonego zastosowania.

Dla prawidłowego działania prepara-

tu bakteriobójczego powinno wystąpić

obniżenie liczby bakterii nie mniej niż

o 5 log, dla działania grzybobójczego

i pratkobójczego nie mniej niż o 4 log.

Badania Fazy II etap II oparte są

na metodach nośnikowych w warun-

kach symulujących praktyczne użycie.

W metodzie tej określone drobnoustro-

je nanosi się na powierzchnię czystą lub

z dodatkiem substancji organicznych

i/lub nieorganicznych, suszy się tę po-

wierzchnię, a następnie poddaje działa-

niu preparatu dezynfekcyjnego.

Wyniki badań ilościowych (fazy

II) i jakościowych (fazy I ) mogą się

znacznie różnić. Wynika to z faktu ,

że populacja drobnoustrojów często

nie jest jednolita pod względem wraż-

liwości. Nieliczne drobnoustroje, po-

zostające przy życiu po zredukowaniu

większości populacji, są z reguły bar-

dziej oporne i do ich zabicia potrzeba

wyższych stężeń i dłuższych czasów

badania. Wyniki badań oczywiście

będą także różne dla różnych badanych

drobnoustrojów.

Faza III to badanie terenowe, w ce-

lu sprawdzenia działania dezynfek-

cyjnego w miejscu użycia preparatu.

Obecnie są opracowane i mają

zastosowanie następujące normy dla

preparatów dezynfekcyjnych obszaru

medycznego:

PN-EN 1040:2000 Podstawowe

działanie bakteriobójcze – Metoda

badania i wymagania (faza I)

PN-EN 1275: 2000 Podstawowe

działanie grzybobójcze – Metoda ba-

dania i wymagania (faza I)

PN-EN 14347:2005(U) Podstawo-

we działanie sporobójcze – Metoda

badania i wymagania (faza I)

PN-EN 13727:2004(U) – Ilościo-

wa zawiesinowa metoda określania

bakteriobójczego działania chemicz-

nych środków dezynfekcyjnych do

dezynfekcji narzędzi stosowanych w

obszarze medycznym (Faza II etap I)

PN-EN 13624:2004 (U) - Ilościowa

zawiesinowa metoda określania grzy-

bobójczego działania chemicznych

środków dezynfekcyjnych do dezyn-

fekcji narzędzi stosowanych w obsza-

rze medycznym (Faza II etap I)

PN-EN 14348:2005 (U)- Ilościowa

zawiesinowa metoda określania prąt-

kobójczego działania chemicznych

środków dezynfekcyjnych do dezyn-

fekcji narzędzi stosowanych w ob-

szarze medycznym (Faza II etap I)

PN-EN 14476:2005 (U)-Ilościowa

zawiesinowa metoda określania wi-

rusobójczego działania chemicznych

środków dezynfekcyjnych do dezyn-

fekcji narzędzi stosowanych w obsza-

rze medycznym (Faza II etap I )

Niestety obecnie brak norm do ba-

dań fazy II etapu 2 do powierzchni

we wszystkich zakresach, natomiast

do dezynfekcji narzędzi normy są

w fazie projektów.

Są to:

Pr EN 14561– działanie bakterio-

bójcze (faza II etap 2)

Pr EN14562 – działanie drożdżo-

bójcze i grzybobójcze (faza II etap 2)

Pr EN14563 – działanie mykobak-

teriobójcze i tuberkulobójcze (faza II

etap 2).

Zgodnie z przytoczonymi wy-

żej normami do badania preparatów

dezynfekcyjnych należy stosować

następujące wzorcowe organizmy te-

stowe z kolekcji ATTC:

Staphylococcus aureus, Pseudo-

monas aeruginosa i Enterococcus

hirae do oceny działania bakteriobój-

czego.

Candida albicans i Aspergillus niger

do oceny działania grzybobójczego

oraz Poliovirus i adenovirus do oceny

działania wirusobójczego.

Literatura:

1. B.Brycki;

Broń chemiczna w walce

z drobnoustrojami http://abi.amu.

edu.pl/mmedia.php

2. Jakimiak B. i inni.

Skuteczność

działania biobójczego preparatów

dezynfekcyjnych, Biuletyn Stowa-

rzyszenia Kierowników Szpitalnej

Sterylizacji i Dezynfekcji, 2006,

1-2,30

3. W.D. Jülich i inni.:

On the Viru-

cidal Efﬁcacy of Chemical and

Physical Disinfectants or Dezin-

fection Procedures; Higiene Medi-

zin;1993,18;7-8;

4. Kampf. G i Kramer A.

Epidemio-

logic Background of hand Hygine

and Evaluation of the Most Impor-

tant Agents for Scrabs and Rubs,

Clinical Microbiology Reviews,

2004,4,863

5. T.Marek, A.Dziurkowska-Marek;

Środki dezynfekcyjne do dekonta-

minacji endoskopów giętkich; Za-

każenia 2/2006

6. Parnowska W.

Znaczenie stosowa-

nia i badań skuteczności środków

dezynfekcyjnych w proﬁlaktyce za-

każeń szpitalnych, Postępy Nauk

Medycznych 2000,3,1

7. Stefańska J.

Substancje czynne środ-

ków dezynfekcyjnych- mechanizmy

działania, oporność drobnoustro-

jów, Mikrobiologia i medycyna,

2000 ,1,17

8. Tadeusiak B.

Rynek preparatów

dezynfekcyjnych w Polsce a ocena

ich działania na mikroorganizmy,

Aseptyka, 2003,3,3

9. Tarka P. i inni

Wrażliwość Asper-

gillus niger na wybrane preparaty

dezynfekcyjne, Biuletyn Stowarzy-

szenia Lecznictwa, 2006,1-2,52

mgr Grażyna Dudzińska

Kierownik Działu Centralnej

Sterylizacji i DDD Wojewódzkiego

Szpitala Specjalistycznego nr 5

im. św. Barbary w Sosnowcu

Pielęgniarka

Plik z chomika:

kwiatek381981

Inne pliki z tego folderu:

Antyseptyka w higienie szpitalnej.pdf (1336 KB)
Dekontaminacja masowa - problem XXI wieku.pdf (128 KB)
dezynfekcja narzędzi w gabinecie stomatol.docx (16 KB)
dezynfekcja termiczna.pdf (308 KB)
europarl.europa.eu.pdf (222 KB)

Uwagi na temat preparatów dezynfekcyjnych stosowanych w obszarze medycznym cz. 1.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: