Kulesza_Geografia_historyczna_jako_determinant(1).pdf

(41899 KB) Pobierz
1
Seria wydawnicza
Pañstwowej Wy¿szej Szko³y Zawodowej im. Witelona w Legnicy
Geografia historyczna
jako determinanta rozwoju nauk humanistycznych
pod redakcj¹ Mariusza Kuleszy
Legnica£ód 2009
2
Recenzent: prof. dr hab. Marek Koter
Redakcja techniczna:
Waldemar Gajaszek
Korekta:
Anna Araszkiewicz, Krystyna Gajaszek, Waldemar Gajaszek
Korekta tekstów w jêzyku angielskim:
Magdalena Baranowska
Projekt ok³adki:
Adam Chamera
Uk³ad typograficzny, sk³ad i ³amanie:
Waldemar Gajaszek, Halina Kawa
Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju
Pañstwowej Wy¿szej Szko³y Zawodowej im. Witelona w Legnicy
Wspólnota Akademicka
Wydawca:
Pañstwowa Wy¿sza Szko³a Zawodowa im. Witelona w Legnicy,
Katedra Geografii Politycznej i Studiów Regionalnych Uniwersytet £ódzki
Wydanie pierwsze
© Copyright by
Pañstwowa Wy¿sza Szko³a Zawodowa im. Witelona w Legnicy
Wszystkie prawa zastrze¿one. ¯adna czêæ tej publikacji nie mo¿e byæ powielana ani
rozpowszechniana za pomoc¹ urz¹dzeñ elektronicznych, mechanicznych, kopiuj¹cych,
nagrywaj¹cych i innych bez uprzedniego wyra¿enia zgody przez wydawcê.
Nak³ad: 200 egz.
Druk ukoñczono w grudniu 2009 r.
ISBN 978-83-61389-52-1
3
Wstêp
Niniejsze wydawnictwo pt.
Geografia historyczna jako determinanta rozwoju nauk hu-
manistycznych
prezentuje w formie monografii prace stanowi¹ce pok³osie rozwa¿añ i dys-
kusji, jakie mia³y miejsce w ostatnich latach g³ównie w rodowisku geografów, ale nie tylko,
a dotycz¹cych znaczenia i roli geografii historycznej we wspó³czesnych naukach humani-
stycznych. Nawi¹zywa³y one równie¿ do trzech konferencji naukowych, w szczególnoci
do ich wyników, jakie odby³y siê w kraju w ostatnich kilkunastu latach. Pierwsza z nich,
której tematem by³a
Wspó³czesna problematyka badawcza geografii historycznej osadnic-
twa w Polsce,
odby³a siê w Toruniu w 1994 r. i by³a wa¿n¹ inicjatyw¹ naukow¹ i organiza-
cyjn¹. Przypomniano wówczas sukcesy tej dyscypliny w Polsce w okresie miêdzywojennym
i powojennym oraz podkrelono wa¿n¹ rolê geografii historycznej osadnictwa w kszta³to-
waniu wiadomoci narodowej oraz rangi dziedzictwa w krajobrazie osadniczym. Druga kon-
ferencja mia³a miejsce w 2007 r. w £odzi i powiêcona by³a wspó³czesnej problematyce
badawczej geografii historycznej i dziedzictwu kulturowemu w Polsce. Ukaza³a ona, i¿ mimo
kryzysu i niedoceniania geografia historyczna spotyka siê z coraz wiêkszym zaintereso-
waniem badaczy reprezentuj¹cych ró¿ne nie tylko geografiê i historiê dyscypliny na-
ukowe
1
. Jeszcze dobitniej zainteresowanie badaniami geograficzno-historycznymi
przedstawicieli innych ni¿ historia i geografia dyscyplin naukowych pokaza³o spotkanie
w Legnicy w 2009 r.
Mimo swego znaczenia powy¿sze konferencje z ró¿nych powodów nie oddawa³y
w pe³ni obrazu wspó³czesnej geografii historycznej w Polsce. Na pierwszy przypadek zwró-
ci³ uwagê K. Ch³apowski, który w kontekcie jednej z opublikowanych w pokonferencyj-
nym tomie pt.
Zagadnienia geografii historycznej osadnictwa w Polsce
2
prac stwierdzi³,
i¿ by³o to skutkiem podejcia geografów do geografii historycznej osadnictwa, którzy trak-
tuj¹ czêsto geografiê historyczn¹ jedynie jako subdyscyplinê geografii, zajmuj¹c¹ siê mor-
fogenez¹ osad w powi¹zaniu z histori¹ osadnictwa, a wiêc ograniczaj¹ j¹ do badañ, u¿ywaj¹c
terminologii H. Rutkowskiego, o kierunku geograficzno-fizycznym, koncentruj¹cych siê na
Potwierdzeniem coraz wiêkszego znaczenia badañ geograficzno-historycznych w ostatnich latach
by³o powo³anie podczas XVI Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich we Wroc³awiu w 1999 r.
sekcji geografii historycznej (zg³oszono 23 referaty). Wtedy to geografia historyczna po raz pierwszy
sta³a siê oddzielnym tematem obrad zjazdu PTH, ujawniaj¹c wiele wa¿nych prac z interesuj¹cej nas
dyscypliny naukowej.
2
Zagadnienia geografii historycznej osadnictwa w Polsce. Materia³y pokonferencyjne,
red. M. K o -
t e r, J. T k o c z, Toruñ£ód 1994.
1
4
Mariusz Kulesza
badaniu osad, a nie ca³oci osadnictwa na danym obszarze
3
. Mimo swego krytycyzmu
wypowied ta oddawa³a w pe³ni ówczesn¹ rzeczywistoæ, wynikaj¹c¹ z braku lub te¿ skrom-
nej wspó³pracy geografów i historyków oraz przedstawicieli innych dyscyplin naukowych,
jak równie¿ z ró¿nic w definiowaniu pojêcia geografia historyczna. W przypadku drugim
mimo znacznego poszerzenia zaprezentowanej problematyki badawczej o zagadnienia meto-
dologiczne, podzia³y terytorialne i dotycz¹ce szeroko pojêtego dziedzictwa kulturowego
w wiêkszoci prezentowa³a wyniki geograficzno-historycznych badañ osadniczych
4
. Spo-
tkanie legnickie wskaza³o natomiast, i¿ geografia historyczna w Polsce jest w stanie w dal-
szym ci¹gu poszerzaæ swoj¹ problematykê badawcz¹, choæby w kontekcie geografii turyzmu,
toponomastyki, badañ historyczno-literackich, techniki, wychodz¹c naprzeciw postulatom
g³oszonym od dawna przez takich badaczy jak J. Tyszkiewicz, K. Ch³apowski czy nie¿yj¹cy
ju¿ J. Janczak. Mimo i¿ ostatnie dziesiêciolecia przynios³y wiele przyczynków i artyku³ów
z geografii historycznej, ukaza³y siê te¿ opracowania rozpatruj¹ce na szerszym tle teoretycz-
nym i rzeczowym zwi¹zki cz³owieka ze rodowiskiem przyrodniczym, to trudno mówiæ o dy-
namicznym renesansie tej dyscypliny w Polsce. Zauwa¿yæ jednak¿e mo¿na, choæby
w kontekcie przytoczonych wy¿ej faktów, i¿ sytuacja wygl¹da znacznie korzystniej ani¿eli
w momencie dramatycznego apelu Juliana Janczaka w obronie upadaj¹cej i niedocenianej
geografii historycznej
5
. Jest poza dyskusj¹, i¿ wspó³czesna, nowoczesna geografia histo-
ryczna powinna nadal rozbudowywaæ i pog³êbiaæ swoje pola problemowe, co wymaga jed-
nak wspó³pracy i korzystania z dorobku ró¿nych nauk spo³ecznych i przyrodniczych. Mo¿na
mieæ tylko nadziejê, i¿ prace zawarte w niniejszym tomie staraj¹ siê przynajmniej po czêci
odpowiadaæ na powy¿sze postulaty.
Prace grupowane s¹ w trzech czêciach:
Geografia historyczna a badania geograficzno-
-polityczne pañstw, granic i pograniczy, Geografia historyczna a badania mniejszoci na-
rodowych i wyznaniowych
oraz
Geografia historyczna a badania krajobrazu kulturowego.
Wprowadzeniem za do rozwa¿añ zawartych w monografii jest artyku³ pt.
Uwagi na temat
geografii historycznej w Polsce po II wojnie wiatowej.
Autorami prac s¹ pracownicy na-
ukowi z orodków naukowych w Polsce, w których prowadzi siê mniej lub bardziej intensyw-
ne badania geograficzno-historyczne (m.in. £ód, Wroc³aw, Lublin, Gdañsk, Legnica, Poznañ),
oraz z zagranicy (W³ochy, Izrael, Czechy).
Przygotowuj¹c i oddaj¹c do r¹k czytelników niniejsz¹ publikacjê, mamy nadziejê, ¿e jego
treæ i poruszana problematyka wpisuj¹ siê przynajmniej w pewnej czêci w zasadnicze pola
badañ wspó³czesnej geografii historycznej, którym pozostaj¹ nadal: rodowisko natural-
ne (pierwotne), rodowisko przekszta³cone (kulturalne), dawne podzia³y terytorialne (grani-
ce) okrelane jako tzw. krajobraz historyczno-polityczny, dawna sieæ komunikacyjna oraz
historia horyzontów geograficznych. Najcilej wspó³pracuj¹cymi i rozwijaj¹cymi siê razem
z geografi¹ historyczn¹ dyscyplinami s¹: kartografia historyczna i onomastyka historyczna.
Trzecia dyscyplina nie rysuje siê tak wyranie, chocia¿ jest rozwijana przez geografów, histo-
K. C h ³ a p o w s k i,
W sprawie pojêcia geografia historyczna,
Przegl¹d Geograficzny 1996,
t. LXVIII, z. 34.
4
Czas i przestrzeñ w naukach geograficznych. Wybrane problemy geografii historycznej,
red. M. K u -
l e s z a, £ód 2008.
5
J. J a n c z a k,
Geografia historyczna samodzielna dyscyplina czy tylko nauka pomocnicza?
[w:]
[w:]
Ojczyzna bli¿sza i dalsza: studia historyczne ofiarowane Feliksowi Kirykowi w szeædziesi¹t¹
rocznicê urodzin,
red. J. C h r o b a c z y ñ s k i, A. J u r e c z k o, M. l i w a, Kraków 1993, s. 8389.
3

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin