Arystoteles Retoryka.pdf

(9469 KB) Pobierz
ARYSTOTELES
RETORYKA
Przełożył,
wstępem i komentarzem opatrzył
Henryk Podbielski
Wydawnictwo Naukowe PWN
Warszawa 2004
Arystoteles
Wizerunek w rękopisie
Biblioteka Jagiellońska BJ 507, f. 161 r.,
Kraków
RETORYKA
TEXNH PHTOPIKH
RHETORICA
WSTĘP
TEORIA WYMOWY PRZED ARYSTOTELESEM
1. Retoryka sycylijska
K ulturze starogreckiej od sam ego zarania jej dziejów tow arzyszy szczególna w iara
w m oc słow a m ów ionego. Z tą w łaśnie w iarą w iąże się ściśle troska o um iejętność
pięknego i przekonyw ającego przem aw iania. W praktyce sztuka w ym ow y kw itnie
w ięc w G recji na długo przed jej teoretycznym opracow aniem . Już najstarsze
zachow ane zabytki literackie,
Iliada
i
Odyseja
, zaskakują nas jej w ysoko
rozw iniętym kształtem , a zw łaszcza w yrafinow anym sposobem argum entacji
i piękną form ą w ypow iedzi bohaterów . H om er zna przy tym w yróżniających się
m ów ców zarów no w św iecie boskim (np. H erm es), ja k w św iecie bohaterów
(N estor, O dyseusz), zna sposób przem aw iania podczas narad w odzów , na zgrom a­
dzeniach w ojska i ludu, a także przed sądem . Z nane są m u ju ż w ięc w szystkie
w yodrębnione później przez A rystotelesa gatunki w ym ow y.
S pontanicznie stosują zasady w ym ow y rów nież inni poeci. D ostrzegam y je
w utw orach H ezjoda, w hym nach hom eryckich, u poetów lirycznych (Solon,
Safona), a zw łaszcza w tragediach A jschylosa (np. w
Eumenidach
), Sofoklesa (np.
w
Antygonie
,
Królu Edypie)
i E urypidesa (np. w
Hippolicie, Medei).
W szyscy ci
poeci na dużą skalę w ykorzystują zasadę praw dopodobieństw a oraz retoryczne
środki przekonyw ania. W sposób naturalny stosują też zalecaną później przez
nauczycieli retoryki kom pozycję przem ów ień i um iejętnie posługują się odpow ied­
nimi do przedm iotu m ow y środkam i stylistycznym i. M ożna zatem pow iedzieć, że
w yrastająca z naturalnego zam iłow ania do piękna słow a m ów ionego praktyka
retoryczna nie tylko stała się bezpośrednim im pulsem dla refleksji teoretycznej,
lecz że dostarczyła jej rów nież odpow iedniego m ateriału do uogólnień w form ie
obow iązujących zasad i reguł. Nic w ięc dziw nego, że zasady te są często
ilustrow ane przez późniejszych nauczycieli w ym ow y i jej teoretyków przykładam i
zaczerpniętym i z poezji H om era, poetów lirycznych i dram atycznych.
Rozwój w ym ow y jak o odrębnej sztuki, podbudow anej refleksją teoretyczną,
w iąże się bezpośrednio z w prow adzeniem ustroju dem okratycznego w koloniach
greckich na Sycylii (w A kragas w 472 r. p.n.e. i w Syrakuzach w 466 r. p.n.e.)
i w A tenach. D em okracja zaktyw izow ała bow iem życie polityczne i społeczne
obyw ateli, um ożliw iając im rozstrzyganie w iększości spraw natury politycznej
i społecznej. Zgrom adzenia ludowe, na których w ażyły się losy polityki w ew nętrznej
8

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin