STRATEGIE BEZPIECZEŃSTWA
9.10.2014- wykład 1
Będą listy na wykładach.
STRATEGIA- definicje:
Strategia- to kategoria dotycząca sprawnego działania każdego podmiotu i odnosząca się do najbardziej generalnych sposobów tego działania. Strategia to teoria (nauka) i praktyka (sztuka) kierowania danym podmiotem przez najwyższego decydenta, która dotyczy ustanawiania celów podmiotu oraz generalnych sposobów (metod) ich osiągania.
Termin strategia- wywodzi się od greckiego słowa strategos, którym to terminem określano naczelnego dowódcę wojskowego odpowiedzialnego za przygotowanie i prowadzenie wojny. Dlatego strategię odnoszono wyłącznie do spraw militarnych- sposobu użycia sił zbrojnych w wojnie (strategia wojskowa).
Na początku XX w. pojęcie strategii poszerzono i pojawiła się strategia wojenna, rozumiana jako sposób użycia całych zasobów (wojskowych i cywilnych) danego podmiotu (państwa, koalicji) dla celów wojny. W 2 połowie XX w . pojawił się termin strategia obronna, który miał jeszcze szersze znaczenie-oznaczał sposób użycia wszelkich zasobów podmiotu do zapobiegania i rozstrzygania konfliktów i kryzysów polityczno- militarnych.
Termin strategia- na przełomie XX i XXI w. następuje kolejne poszerzenie strategii i ukształtowanie się pojęcia strategii bezpieczeństwa (narodowego i międzynarodowego), odnoszącego się do sposobów użycia wszelkich zasobów podmiotu (państwa, koalicji, sojuszu, globalnej społeczności międzynarodowej) do zapobiegania i rozstrzygania konfliktów i kryzysów (militarnych i niemilitarnych). Ze względu na podmiot strategii można wyodrębnić: strategie indywidualne (personalne), grupowe, narodowe (państwowe), międzynarodowe (regionalne, globalne).
Z uwagi na dziedziny działalności podmiotu wyodrębniamy strategię polityczną, ekonomiczną, społeczną, bezpieczeństwa, obrony.
Strategia bezpieczeństwa- to teoria i praktyka (nauka i sztuka) kierowana sprawami bezpieczeństwa danego podmiotu przez najwyższego decydenta (indywidualnego lub zbiorowego) z uwzględnieniem ustalania celów bezpieczeństwa oraz sposobów ich osiągania.
Do podstawowych instrumentów strategii bezpieczeństwa zalicza się:
dyplomację, potencjał informacyjny, ekonomiczny, militarny.
Strategia nie jest dokumentem prawnie wiążącym.
16.10.2014- wykład 2
c.d definicji:
Strategiczne planowanie koncepcyjne (opracowywanie strategii)- to cykl strategiczny, który obejmuje 4 fazy:
1. Samoidentyfikacja strategiczna- diagnozowanie państwa jako podmiotu bezpieczeństwa oraz zdefiniowanie interesów narodowych i celów strategicznych w dziedzinie bezpieczeństwa. (jakie są interesy narodowe i czy są realne)
2. Ocena środowiska bezpieczeństwa (zewnętrzne i wewnętrzne [czy państwo jest jedno- czy wieloetniczne] warunki bezpieczeństwa)
3. Sformułowanie koncepcji działań strategicznych- sposób osiągania celów strategicznych w danym środowisku bezpieczeństwa. (przez sojusz po samodzielny)
4. Sformułowanie koncepcji przygotowań strategicznych- sposób utrzymywania i transformacji systemu bezpieczeństwa narodowego, stosownie do przyszłościowych potrzeb operacyjnych.
Podstawowe kategorie strategii bezpieczeństwa:
Interesy podmiotu- to wyraz jego tożsamości, wyznawanych wartości, historycznego dorobku tradycji, bieżących potrzeb oraz także dążeń i aspiracji przyszłościowych. Można wyróżnić interesy żywotne (dotyczące istnienia podmiotu, przetrwania w danych warunkach) i pożądane (związane z jakością istnienia podmiotu). Interesy żywotne odzwierciedlają wartości 0-1kowe i są niestopniowalne i nienegocjowalne. Interesy pożądane są stopniowane i negocjowane. Interesy stanowią punkt wyjścia dla określenia celów strategicznych w dziedzinie bezpieczeństwa.
Cele strategiczne to zoperacjonalizowane interesy, czyli interesy odpowiadające danym warunkom ujęte w określonym czasie i miejscu, z uwzględnieniem zewnętrznych i wewnętrznych potrzeb. Cele odnoszą się do konkretnych warunków w danym okresie historycznym istnienia podmiotu i są osiągane przez podmiot poprzez prowadzenie polityki bezpieczeństwa. Uszczegółowieniem celów strategicznych są cele polityczne, odnoszące się do konkretnego działania w ramach strategii postępowania podmiotu w dziedzinie bezpieczeństwa.
Środowisko bezpieczeństwa- to zewnętrzne i wewnętrzne, militarne i niemilitarne (polityczne, ekonomiczne, społeczne, kulturowe, informacyjne itd.) warunki bezpieczeństwa, warunki realizacji interesów danego podmiotu w dziedzinie bezpieczeństwa i osiągania ustalonych przezeń celów w tym zakresie.
Szanse- to okoliczności sprzyjające realizacji interesów oraz osiągania celów, mają zazwyczaj charakter szybko przemijający.
Wyzwania- to dylematy przed jakimi stoi podmiot w rozstrzyganiu spraw bezpieczeństwa
Ryzyka- to niepewności związane z własnym działaniem, z jego skutkami, to niebezpieczeństwo niepożądanych skutków własnego działania.
Zagrożenia- to pośrednie lub bezpośrednie destrukcyjne oddziaływanie na podmiot. Rozróżnia się zagrożenia potencjalne i realne, subiektywne i obiektywne, zewnętrzne i wewnętrzne, militarne i niemilitarne (polityczne, ekonomiczne, społeczne, informacyjne, ekologiczne itp.), kryzysowe i wojenne, intencjonalne i przypadkowe. W opisie zagrożeń intencjonalnych wyodrębnia się cztery elementy:
· Aktor
· Jego intencje
· Możliwości
· Czas na reakcję.
Poziom zagrożenia wzrasta wraz z narastaniem wrogości przeciwnika, rozwojem jego możliwości oraz skracaniem się czasu na reakcję.
Kryzysy lub konflikty- to przykłady zagrożeń realnych. Kryzys to szczególny stan wewnętrzny podmiotu, odbiegający od stanu normalnego, niezakłóconego. Konflikt to szczególny (konfrontacyjny) typ relacji podmiotu z innym podmiotem.
Koncepcje strategiczne- to zasady i sposoby osiągania celów strategicznych w danych warunkach z uwzględnieniem konkretnych szans, wyzwań, ryzyk i zagrożeń. Koncepcja strategiczna zawiera ogólne zasady i myśl przewodnią postępowania podmiotu w dziedzinie bezpieczeństwa oraz strategiczne działania etapowe lub dziedzinowe, czyli cele polityczne dla władz państwa i cele operacyjne dla sił i środków.
W strategiach bezpieczeństwa wyodrębnia się trzy rodzaje działań strategicznych:
- działania stabilizacyjne- jest to utrzymywanie stabilności środowiska bezpieczeństwa polegające na monitorowaniu, prognozowaniu, podejmowaniu działań neutralizujących źródła potencjalnych zagrożeń, utrzymywaniu i doskonaleniu systemów bezpieczeństwa oraz odstraszaniu.
- reagowanie kryzysowe- jego istotą jest skuteczne radzenie sobie z kryzysem w celu jego opanowania przy jednoczesnym zredukowaniu potencjalnych źródeł odnowienia się kryzysu w przyszłości. Reagowanie kryzysowe jest efektem rozprzestrzeniania się zagrożeń kryzysowych (np. lokalne konflikty etniczne, religijne, terroryzm, przestępczość zorganizowana).
- działania obronne (wojenne)- występują, gdy dochodzi do bezpośredniej agresji zewnętrznej na dany podmiot i są skutkiem fiaska działań prewencyjnych i antykryzysowych. Działania obronne obejmują: działania zbrojne (w tym na terytorium przeciwnika) oraz działania pozazbrojne (oddziaływanie na przeciwnika środkami niemilitarnymi) mającymi na celu osłabienie jego potencjału obronnego.
EGZAMIN!!!
30.10.2014- wykład 3
Podstawowe kategorie strategii bezpieczeństwa c.d.:
System bezpieczeństwa- to zespół metod, środków i zasad służących zapewnieniu bezpieczeństwa. Można wyodrębnić systemy bezpieczeństwa indywidualnego i zbiorowego, narodowego i międzynarodowego, militarnego i niemilitarnego. W ramach systemów bezpieczeństwa międzynarodowego wyróżnia się trzy podstawowe formy: porozumienia- traktaty dwustronne i wielostronne (to miękkie systemy bezpieczeństwa, ustanawiające pewne zasady współdziałania autonomicznych podmiotów w dziedzinie bezpieczeństwa), koalicja (to bardziej zorganizowane systemy bezpieczeństwa, które obejmują tylko współdziałanie na poziomie decydentów podmiotów, ale także tworzenie wspólnych sił wykonawczych, np. koalicja USA i Wielkiej Brytanii podczas II wojny światowej), sojusze (to najwyższa forma systemów bezpieczeństwa we współczesnym świecie, charakteryzuje się istnieniem wspólnych sił wykonawczych oraz wspólnych kierownictw odpowiedzialnych za bezpieczeństwo sojuszników, np. NATO). Inaczej: system bezpieczeństwa to sposób organizowania bezpieczeństwa.
Doktryna bezpieczeństwa- zasady i sposoby funkcjonowania poszczególnych elementów systemów bezpieczeństwa ujmowane są w doktrynach. Najbardziej rozwiniętymi doktrynami są doktryny militarne, dotyczące sposobów przygotowania i działania sił zbrojnych jako elementu systemu bezpieczeństwa- inne elementy to: służby specjalne, policja, straż graniczna, służby ratownicze, które posiadają własne doktryny operacyjne. Stosownie do przewidzianych w koncepcjach strategicznych zadań systemów bezpieczeństwa każda doktryna zawierać musi procedury postępowania w odniesieniu do czterech podstawowych grup zadań:
1. przygotowawczych (stanowienie prawa w dziedzinie bezpieczeństwa, opracowywanie koncepcji i doktryn bezpieczeństwa, utrzymywanie systemów bezpieczeństwa).
2. prewencyjnych (monitorowanie i prognozowanie rozwoju sytuacji, aktywność dyplomatyczna, ćwiczenia, promowanie wartości demokratycznych)
3. kryzysowych (procedury postępowania w sytuacjach kryzysowych, funkcjonowania systemów reagowania kryzysowego, sposoby organizowania i prowadzenia operacji kryzysowych)
4. obronnych (przygotowanie i prowadzenie działań wojennych)
Plan operacyjny- zadania i cele podmiotów w dziedzinie bezpieczeństwa zawarte w koncepcjach strategicznych stanowią punkt wyjścia do opracowania planów operacyjnych funkcjonowania podmiotu i jego elementów składowych w różnych sytuacjach bezpieczeństwa.
W przypadku Polski dokumentami operacyjnymi są: Polityczno- Strategiczna Dyrektywa Obronna oraz opracowane na jej podstawie Narodowy Plan Reagowania Obronnego, plany operacyjne funkcjonowania działów i centralnych organów administracji rządowej, województw, powiatów, gmin, a także plany operacyjne sił zbrojnych oraz plany ochrony obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa państwa.
6.11.2014- wykład 4
Polityka bezpieczeństwa- naczelnym celem polityki zagranicznej każdego państwa jest zapewnienie jego bezpieczeństwa w stosunkach międzynarodowych. Cel ten wiąże się z ochroną istotnych dla danego narodu wartości wewnętrznych, stanowiących cele polityki bezpieczeństwa takie jak: przetrwanie (państwa jako niezależnej jednostki politycznej, narodu jako wyodrębnionej grupy etnicznej), integralność terytorialna, niezależność polityczna (suwerenność), jakość życia (standard życia, rozwój społeczno- gospodarczy i kulturalny). Polityka bezpieczeństwa obejmuje więc działania nakierowane na eliminowanie lub neutralizowanie zagrożeń dla istotnych dla narodu i państwa wartości wewnętrznych, jak i działania uprzedzające powstanie zagrożeń, podejmowanie wyzwań i kształtowanie pewności przetrwania, posiadania i swobód rozwojowych państwa i narodu.
Czynniki determinujące kształt strategii bezpieczeństwa: (EGZAMIN)
· Środowisko geograficzne państwa (wielkość terytorium, ukształtowanie terenu, sieć wodna, charakter granic, klimat)
· Potencjał ludnościowy (liczba ludności, gęstość zaludnienia, tempo przyrostu naturalnego, struktura wieku ludności, skład narodowościowy, wielkość emigracji, liczba imigrantów)
· Potencjał gospodarczy i naukowo- technologicznych (wielkość PKB) poziom zamożności- dochód narodowy na głowę, poziom eksportu, nauki i badań)
· Potencjał militarny (wielkość armii, poziom zbrojenia i wyszkolenia, wielkość i poziom zaawansowania technologicznego przemysłu zbrojeniowego)
· System społeczno- polityczny (forma państwa, partie polityczne, zakres swobód i praw obywateli, system ekonomiczny, rola opinii publicznej)
· Percepcja środowiska bezpieczeństwa przez własne społeczeństwo i grupy rządzące oraz podstawy społeczne wobec innych państw.
· Zmiany zachodzące w środowisku bezpieczeństwa
· Pozycje państwa w systemie stosunków i ról międzynarodowych
· Międzynarodowa percepcja danego państwa i narodu
· Koncepcje polityki zagranicznej (bezpieczeństwa) innych państw
13.11.2014- wykład 5
Unia Europejska- istota pojęcia
Unia jest ścisłym związkiem między narodami Europy, lecz charakter tego związku nie został traktatowo określony. UE nie jest państwem (federacją) ani konfederacją, czyli zwykłym luźnym związkiem państw. Możemy ją zdefiniować jako organizację suwerennych państw z dużym potencjałem federalnym. Jest to więc organizacja międzynarodowa typu ponadnarodowego.
Cecha UE jako organizacji międzynarodowej jest to, że:
1. Tworzą ją państwa członkowskie będące podmiotami prawa międzynarodowego.
2. Działa na podstawie umowy międzynarodowej (traktaty) stanowiącej jej statut.
3. Dysponuje stałymi organami. (np. wysoki przedstawiciel UE ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa- Federica Mogherini)
4. Ma własne określone w traktacie cele.
5. Posiada osobowość pr...
KresPas